Tarım ve Orman Bakanlığı 2024 yılında 600 bin baş besilik sığır ithalatının planlandığını ve ithalatı Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) yapacağını duyurmuştu. ESK ithal besilik sığırları aracısız ve sözleşme ile besicilere satacak.
Et ve Süt Kurumu ‘İthal Besilik Sığır Satış Sözleşmesi’ni yayınladı. Sözleşmeye göre ESK’nın besicilere satışını yapacağı sığırlar, kastre edilmemiş, 15 aylıktan küçük ( (450 gün), ağırlıkları 161 kilogram ile 300 kilogram arasında olacak. Tarım ve Orman Bakanlığının izin verdiği, web sitesinde yayınlanan “Besilik Sığır İthalatı Uygulama Talimatında” belirtilen Avrupa Birliği veya Güney Amerika ülkelerinden ithal edilen etçi ve kombine ırkların saf veya melezi erkek besilik sığırların satış fiyatını ESK belirleyecek.
Belirlenecek satış bedeli içerisinde besicinin Tarım ve Orman Bakanlığı’na yatırması gereken kontrol belgesi ücreti ile hayvan başı ödenen döner sermaye ücreti yer almayacak. Besici bunları ayrıca ödeyecek. Sözleşmenin damga vergisi de besici tarafından ödenecek. Sorumluluk besiciye ait olacak.
Besilik sığırların teslimi nasıl olacak?
ESK ile besiciler arasında imzalanacak besilik sığır satışına ilişkin sözleşmenin hükümleri özetle şöyle:
- İthal besilik sığırlar, Türkiye’deki gümrük noktasında yapılacak tartımdan sonra besiciye teslim edilecek.
- Fiili ithalattan sonra ithal besilik sığırlar, besici tarafından karantina işletmesinde en az 21 gün süre ile karantinaya tabi tutulacak.
Sığırlar en az 4 ay kesilemeyecek ve satılamayacak
- Besici, yapmış olduğu başvuru sırasında verdiği taahhütname uyarınca, ithal edilen hayvanlar, ülkemiz gümrük kapısından girdiği tarihten itibaren en az 4 ay süreyle beside tutulacak olup mücbir sebepler dışında kestirmeyecek, satmayacak ve bir başkasına devretmeyecek.
- Besici, hayvanları teslim aldıktan sonra işletmesine nakli esnasında hayvan sağlığı ve refahı için gerekli her türlü tedbiri almak, karantina süresince Tarım ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği sağlık ve teknik şartlarına uymakla mükellef olacak.
- Hayvanların besiciye teslimine kadarki sorumluluk ESK’ya ait olup, teslimattan sonraki tüm aşamalarda ve karantina işletmesindeki sorumluluk besiciye ait olacak.
- Karantina işletmesinde; hayvanların (menşei ülkeden kaynaklandığı tespit edilen bulaşıcı hastalıklar hariç) hastalanması, ölmesi, zayi olması, üçüncü şahıslara zarar vermesi, kaybolmasından ve karantina işletmesine kesilecek cezalardan besici sorumlu olacak.
İthalatla gelen hastalıklardan ESK sorumlu tutulacak
- Karantina süresinde (21 gün) İl-İlçe Tarım ve Orman Müdürlükleri tarafından alınan kan numunelerinin sonucu, veteriner sağlık sertifikasında bahsedilen menşei ülke kaynaklı hastalıklardan herhangi birinin ortaya çıkması sonucunda oluşacak zarardan ESK sorumlu olacak.
- Yapılacak işleme esas oluşturmak üzere, zararın ve sebeplerin tespitine ilişkin resmi rapor, test ve analiz sonuçları, besici tarafından yaptırılan her türlü giderler, zorunlu kesim olması durumunda besiciye yapılacak ödemeye ilişkin makbuz vb. tüm belgeler ESK’ya dilekçe ekinde gönderilecek ve ESK tarafından başvurular değerlendirilecek. 21 günlük Karantina süresi sonrasındaki başvurular kabul edilmeyecek.
- ESK, hayvanların teslim tarihini tedarikçilerin teslim programına göre besiciye teslimat öncesinde bildirecek, teslimatta besici veya vekili teslim yerinde hazır bulunacak.
- Besici gemi ile yapılacak sevkiyatlarda liman işletmelerinin özel taşıma araçlarına izin vermemesi durumunda, tahliye ve teslimatta aksama yaşanmaması amacıyla alınan/alınacak tüm tedbirlere uymak zorunda.
- Teslimatta; teslim ve tesellüm tutanağı (yediemin belgesi) ESK ve Besici/Vekili tarafından imza altına alınacak.
- Hayvan sağlığı ve refahının sağlanması ve/veya nakliye vasıtasının istiap haddinin aşılması gerekçeleriyle seçimi yapılan hayvanların nakliye vasıtalarına eksik yüklenmesi veya nakliye sırasındaki hayvan ölümü gibi zorunlu haller sebebiyle yapılan eksik teslimattan dolayı besici hak iddia edemeyecek.
Hayvan bedeli ithalat öncesi nakit alınacak
Besici, sözleşme bedelini, besilik sığırlar menşei ülkede yüklenmeye başlamadan önce, hayvan başı 300 kilogram üzerinden hesaplanarak Et ve Süt Kurumu hesaplarına nakit olarak yatıracak ve ödeme dekontunu ibraz edecek. Hayvan teslimatı sonrasında yapılacak hesaplama sonucunda, yatırması gereken tutar olması halinde besiciden tahsil edilecek, besici fazla yatırmış ise mahsuplaşma kapsamında parası iade edilecek.
Mahsuplaşma nasıl olacak?
ESK’ya teslim ve tesellüm belgesi, tartım fişi satış faturası ve uygunluk raporunun ulaşmasından sonra besicinin yatırmış olduğu ödeme tutarları ile satış fatura tutarı arasında fark oluşması halinde mahsuplaşma yapılarak varsa fazla alınan tutar iade edilir, eksik ödeme tutarı var ise besici tarafından ödenecek. Besiciye yapılacak iadeler TL cinsinden yapılacak.
Sözleşmenin feshi ve sonuçları
ESK ile besiciler arasında yapılacak sözleşmenin fesh edilmesinin şartları ise şöyle sıralanıyor: “Et ve Süt Kurumu tarafından; tedarikçi tarafından yeterli sayıda hayvan teslim edilmemesi ve/veya nakliyenin imkânsız hale gelmesi, doğal afetler, olağanüstü hal uygulamaları kapsamında alınan tedbirler ve terör olayları, kanuni grev, genel salgın hastalık, Hükümet Kararları ve yasal düzenlemeler vb. sebeplerle ithalatın sınırlandırılması, durdurulması veya kaldırılması hallerinde sözleşme tek taraflı olarak feshedilebilir.
Bu hallerde besiciye her hangi bir mal teslimi yapılmışsa besiciden alınan sözleşme bedeli toplamından, yapılan teslimat miktarı bedeli düşüldükten sonra kalanı besiciye iade edilir.
Yukarıda belirtilen sebeplerin dışında besicinin; sözleşmede belirtilen miktardan kendi isteğiyle eksik hayvan teslim alması veya hiç hayvan almaması durumunda, teslim alınmayan hayvanların toplam bedelinin %6’sı herhangi bir ihtara gerek kalmaksızın ESK tarafından gelir kaydedilir.”
ESK sözleşmede değişiklikler yapabilecek
ESK’nın yayınladığı sözleşme örneğine göre, sözleşme imzalandıktan sonra, sözleşmede değişiklik yapılmaması esastır. Ancak, ESK tarafından gerekli görülmesi halinde; malın miktarı, teslim yeri, teslim zamanı, malın menşei değiştirilebilir. Bu hallerin dışında sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamayacak ve ek sözleşme düzenlenemeyecek.
Besici, ESK’nın izni olmadan bu sözleşmeden kaynaklanan haklar, edim ve yükümlülüklerini üçüncü şahıslara devir ve temlik edemeyecek.
İthalatı ve dağıtımı sadece ESK yapacak
Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri, canlı hayvan ithalatında “birilerine para kazandırılıyor” iddiasına karşı hayvan ithalatının ve dağıtımının sadece ESK tarafından yapılacağını belirtiyor. Yetkililer, özel kişi ve şirketlere ithalat izni verilmediğini ve ilk kez Et ve Süt Kurumu’nun ithalatın tamamını kendisinin yapacağını ve dağıtımı yine aracısız yapacağını ifade ediyor.
Büyük besicilere göre bakanlık yanlış yolda
Türkiye 14 yıldan beri kesintisiz olarak canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı yapıyor. Her bakan döneminde farklı yöntemlerle ithalat yapıldı. İlk olarak Et ve Balık Kurumu’nun (2013’te adı Et ve Süt Kurumu olarak değiştirildi) açtığı ihalelerle ithalat yapıldı. Sonra özel sektörüne izin verildi onlar ithalat yaptı. Et ve Süt Kurumu, Tarım işletmeleri genel Müdürlüğü (TİGEM), Tarım Kredi Kooperatifleri, Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği, tarım Kredi Kooperatifleri ve diğer örgütler ithalat yaptı. İşletmelerin kapasitesine göre ithalat izinleri verildi. Hem devletin hem özel sektörün ithalat yaptığı yöntemle ithalat yapıldı. İthalat hep tartışıldı. Her dönem ithalattan birilerinin beslendiği, para kazandığı iddia edildi.
Şimdi, ESK tek başına ithalat yapacak. İthal ettiği hayvanları aracısız ve sözleşme ile besicilere verecek. Buna da itiraz var. Özellikle binlerce hayvan besleyen büyük besiciler Et ve Süt Kurumu’nun kendi adlarına hayvan seçimi ve ithalatı yapmasının doğru olmadığını ve sektöre zarar vereceğini iddia ediyor.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Hayvancılık Meclisi Başkanı Mehmet Şahbaz hayvan ithalatında büyük işletmeler açısından ciddi yanlışlık yapıldığını söyledi. Telefonla görüştüğümüz Mehmet Şahbaz, 2 Ocak’ta SETBİR (Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği Derneği) Yönetim Kurulu olarak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile yaptıkları görüşmede hayvancılığın sorunlarını tek tek anlattığını söyledi Şahbaz: “Cumhurbaşkanımıza anlattığım için size de açıkça söyleyebilirim ki yapılan iş yanlış. Ben üreticiyim, ticaret yapıyorum bu işe yıllarımı verdim. ESK benim adıma nasıl hayvan alabilir? Benim kadar pazarlık yapabilir mi? İndirim alabilir mi? Doğru hayvanı seçebilir mi? Şimdi tombaladan ne çıkarsa onu alacağız. Yapılan iş çok yanlış ve bunun zararını hepimiz çekeceğiz.” dedi.
Kapasite raporları para ile satılıyor iddiası
Büyük işletmelerin hayvan ithalatının kısıtlandığını belirten Mehmet Şahbaz: “ İşletme kapasitemizin yüzde 15’i kadar ithalat yaparken bu son karar ile yüzde 7’ye düşürüldü.. Yani 30 bin baş kapasitesi olan 2 bin 100 baş hayvan getirebilir. Bu kadar hayvanı yurt içinde bulamıyoruz. Ayrıca içerisi şap hastalığından kırılıyor. Çiftlikler zaten boş, bu kararla iyice boş kalacak. Bize çiftlikleri kapatın diyorlarsa bunu açıkça söylesinler biz de çiftlikleri kapatalım. Kapasite raporuna göre ithalat olunca çiftliği boş, hayvanı olmayan küçük besici elindeki kapasite raporunu, karneyi hayvan başına 10 bin liraya 15 bin liraya satıyor. Diyelim ki, 300 baş kapasitesi var. Bu adamın 60 hayvan alma hakkı var. Bu hakkını parayla satıyor. Oturduğu yerden 900 bin lira para kazanıyor. Bizde eksi 900 ile başlıyoruz. Bunları Cumhurbaşkanı yardımcımıza anlattım. Deniliyor ki alınan hayvanlar 4 ay satılamayacak. Bunu kim kontrol edecek? Kontrol edemezler. Kim gidecek çiftlikleri bu hayvanlar satıldı mı satılmadı mı diye kontrol edecek bugüne kadar hangisi kontrol edildi? Ayrıca küçük işletme hayvan teminini içeriden de yapabilir. Bir büyük firma bir iki pazara gitsin mal almaya fiyatlar anında yükselir. Bunları görmek lazım.”diye konuştu.
Spekülatör değil, besiciyiz
“Ben parayı bankaya koysam bugün yüzde 45 - 46 faiz veriyorlar. Niye gidip b.kun içinde çalışıyoruz. Yıllardır buna emek verdik, çalışanlarımız var. Bırakamıyoruz” diyen Mehmet Şahbaz, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu işi bilmeyenler besiciyi spekülatör olmakla suçluyor. Kesime geldiği halde hayvanların kesilmediği iddia ediliyor. Bir hayvanın günlük yediği yem 100 lira. Bir ayda 3 bin lira eder. Yüzde 4’te faize gidiyor. Bu masrafa kim katlanır. Belli bir dönemden sonra hayvan yese de kilo almıyor sadece eti yağlanır. Besici fazladan beslediğinde zarar eder. Bu konularda Tarım ve Orman Bakanımızı yanlış bilgilendiriyorlar. ”