✔ Mart enflasyonunda ben mi yanıldım, yoksa TÜİK mi?
✔ Eğer peynirin, sütün, yoğurdun, bulgurun fiyatı gerilemişse; eğer taze meyve sebzenin fiyatı bir ayda yalnızca yüzde 0.69 artmışsa TÜİK'in hesaplaması doğru.
✔ Gıda maddelerinde fiyat artışının düşük kalması ve bazı ürünlerde fiyatların gerilemesi, bir ölçüde şubattaki KDV indirimiyle açıklanabilir. Ama bu yeterli mi?
Vatandaş herhalde nankörlüğünden böyle feryat ediyor! Meğer çok artıyor diye yakınılan bazı gıda maddelerinin fiyatı artmak şöyle dursun, geriliyormuş.
Bakmayın mart ayında tüketici fiyatlarının yüzde 5.46 artmasına. Harcamaların dörtte birinin gittiği gıda grubundaki artış yalnızca yüzde 4.73 olmuş, üstelik bu grupta yer alan çok sayıda ürünün fiyatında da gerileme yaşanmış.
Birileri dilediği gibi üstüne alınabilir, hiç sakıncası yok; gerçekten de ya vatandaş nankörlük ediyor ya da birileri vatandaşla dalga geçiyor.
Hadi vatandaş yakınmayı adet haline getirmiş ya da iktidarı eleştirmenin yolu olarak bunu bulmuş; iyi de bir insan bir gün der, iki gün der; ayın her günü "Yandım Allah" diye haykırır mı? Demek ki bu yakınmada gerçeklik payı çok çok yüksek.
Diğer yanda o çok yakınılan enflasyon verilerine bakıyoruz. Bir aydaki artış yüzde 5.46 olmuş. Bu, Avrupa ülkelerinin yıllık oranı, aslında çok yüksek de, bizde yaşananlara bakınca, fiyatlara bakınca, düşük kalıyor.
Ben mart ayı tahminini yüzde 9-10 aralığında yazınca çok daha yüksek enflasyon yaşadıklarını belirterek nazik bir şekilde benim tahminimi düşük bulduklarını belirten okurlar olmuştu.
Yüzde 9-10'u bile düşük bulan, daha fazlasını yaşayan insanlara gelin yüzde 5.46'yı izah edin!
Edemezsiniz!
Mart ayı oranları hepimize tatlı bir sürpriz olsa da gelinen düzeye bakar mısınız... Bu haliyle bile felaket bir enflasyon söz konusu...
TÜFE martta yüzde 5.46 arttı, üç aylık artış yüzde 22.81'e, yıllık artış yüzde 61.14'e ulaştı.
Hadi bu arada iki oranı hatırlayıp ağlanacak halimize gülelim.
Birincisi, Türkiye'nin orta vadeli yıllık enflasyon hedefi yüzde 5. Nasıl! Diğeri de Merkez Bankası'nın ocak ayı sonunda yayımladığı enflasyon raporuna göre bu yılki enflasyon tahmini yüzde 23.2. Peki bu nasıl!
Diğer yanda üretici fiyatları TÜFE'ye fark attı gidiyor. Üretici fiyatlarındaki artış martta yüzde 9.19, üç ayda yüzde 29.31, son bir yılda yüzde 114.97 düzeyinde.
Mart ayında tüketici fiyatlarında ortaya çıkan bu tatlı sürprizin detaylarına bakmakta yarar var...
Türkiye, mevsimsellikten ya da uluslararası fiyat hareketlerinden ötürü yaşananlar dışında fiyat gerilemesini unutalı çok oldu. Mart ayında ya da başka bir ayda mevsim dolayısıyla üretimi, bağlı olarak arzı artan ürünlerde fiyat düşüşü olabilir; ama ya diğer ürünlerde?
Bakın martta neler olmuş!
Kahve, yoğurt, ayran, kuru fasulye, tereyağı, bulgur, süt, bebek sütü toz karışımı, çikolata, salça, mercimek, nohut, kraker, peynir, turşu, gofret, kabartma maddeleri, tahin, tahin helvası, kağıtlı şeker, hazır kahve, çay ve bal fiyatları düşmüş.
Evet evet düşmüş. Meğer bu ürünleri martta şubata göre daha ucuza almışız.
"Bu nasıl zam" diye her gün feryat edenler, tablo böyle, meğer siz yanılıyormuşsunuz!
Fiyatı düşen başka gıda maddeleri de var ama onların mevsimsel etkenlerle gerilediğini varsayıyoruz. Sahi bu sıraladıklarımız?
Peynirin, sütün, yoğurdun fiyatı düşmüş!
Fena halde merak ediyoruz bu ürünlerde fiyatlar nasıl geriledi diye. Devamı da var; salça, mercimek, nohut, çay, bal...
Buyurun izah edin!
Mart ayı tüketici fiyatları endeksinin detaylarına indikçe insanın şaşkınlığı daha da artıyor.
Taze meyve ve sebze fiyatları şubatta yüzde 32.16 artmıştı; acaba mart ayı artışı ne olmuştur, diye baktık.
Gördüğümüz oran yüzde 0.69, evet yalnızca yüzde 0.69!
Ocakta yüzde 21, şubatta yüzde 32, martta ise yüzde 1 bile değil!
Türkiye meyve sebze bolluğuna mı kavuştu; ne oldu da fiyatlar şubata göre neredeyse hiç artmadı?
Enflasyon timleri göz açtırmadığı için mi yoksa, sahi ne oldu?
Taze meyve sebze fiyatlarında bir ayda yalnızca yüzde 0.69 artış, hem de mart ayında, hem de akaryakıtın, özellikle de motorinin rekor zam gördüğü bir ayda! Büyük gelişme!
Yeri gelmişken belirtelim; ben motorin zammını günü gününe takip ederek yüzde 37 bulmuştum, TÜİK'e göre ise artış yüzde 32.7 olmuş. Aynı şekilde ben benzindeki artışı yüzde 26.1 hesapladım, artış TÜİK'e göre yüzde 24.4. Çok önemli fark yok. Ben Ankara'daki fiyatları esas aldım, belli ki TÜİK başka bir ortalama almış. Ancak, fiyat değil değişim önemli olduğu için ve değişim de böylesine farklı olamayacağı için aradaki bu makası anlayamadım.
Ama asıl konu akaryakıt değil zaten. Meyve sebze fiyatlarının nasıl olup da bir ayda; hem de böylesine maliyet artışları yaşanan bir ayda, vatandaşın pazarlardan eli boş dönmek zorunda kaldığı bir ayda, çöpleri karıştıranların sayısının daha da arttığı bir ayda yalnızca yüzde 0.69 arttığı... Konu bu!
Vatandaş izahat bekliyor!
TÜİK'e göre mart ayında gıda maddeleri grubundaki fiyat artışı yüzde 4.73 oldu. Bu, sıra dışı ve gerçekle hiç bağdaşmayan bir oran.
Bir kez daha söyleyelim; ne meyve sebzedeki aylık gerçek artış yüzde 0.69 gibi olmadık bir orandır, ne de mevsimsellikle ilgisi olmayan kalemlerdeki fiyat düşüşünün mantıklı bir tarafı vardır.
Köşemi izleyen okurlar eminim hatırlıyorlardır; mart ayı enflasyonunu yüzde 9.5 olarak tahmin ederken yüzde 8.5'in altında kalacak bir oranı çok şaşırtıcı bulacağımı belirtmiştim. Şimdi nasıl olup da bu kadar yanıldığımı düşünen okurlar mutlaka vardır.
Önce bir kez daha şu gerçeği vurgulamam gerek. Benim tahminim, TÜİK'in ne açıklayacağına dönük bir tahmin değildi. Ben fiyat artışını tahmin etmeye çalıştım, TÜİK'in ne açıklayacağını değil, ikisi çok farklı çünkü.
Daha önceki aylarda benim tahminlerimle TÜİK'in açıkladığı oranlar birbirine çok yakındı. Bu ay arada çok büyük makas oluştu.
Benim açımdan şaşırtıcı bir durum yok. Gıda maddelerindeki artışı yüzde 5'in altında tutsaydım TÜİK'in hesapladığına yakın bir oran tahmin edebilirdim.
İnandırıcı olur muydum?
En temel gıda maddelerinden et ve balığa yüzde 14-15, ayçiçek yağına yüzde 13, şekere ve margarine yüzde 11, patatese yüzde 10, ekmeğe yüzde 9 zam gelmiş... Ama gıdadaki ortalama artışı aşağı çeken etkenler devreye girmiş. Meyve sebze fiyatlarındaki artış nasıl olduysa yüzde 0.69'da kalmış, bir çok üründe ise fiyat gerilemesi olmuş.
Oysa benim gıda grubundaki aylık artış tahminim yüzde 13-14 aralığıydı. Eğer gıdadaki aylık artış, çok daha makul olan yüzde 13-14 düzeyinde gelseydi mart ayı için yüzde 5.46 olarak açıklanan genel artış oranı bir anda yüzde 8'e ulaşacaktı.
Yüzde 8'lik oran da, benim yüzde 8.5 olarak tahmin ettiğim taban orandan çok çok uzak bir düzey değildi.