✔ Bir ay önce açıklanan YEP'te ilan edilen enflasyon tahminleriyle Merkez Bankası'nın dün açıkladığı tahminler arasında belirgin bir fark var. Acaba hangisini dikkate almalı, hangisini geçerli saymalı?
✔ Hadi bu yılın tahminleri arasında fark oluşmasında bir aylık sürede olanlar önemli etki yaptı, 2021 tahminlerinde de neredeyse aynı ölçüde, yani bu yılki kadar fark var. Onu nasıl izah edeceğiz?
Tarih 29 Eylül, tam bir ay önce... Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak 2021-2023 dönemine ilişkin yeni ekonomi programını açıklıyor. Her programda olduğu gibi bu programda da ilgili yılın tahminlerine de yer veriliyor. Programda, bu yılın TÜFE gerçekleşmesinin yüzde 10.5 olarak tahmin edildiği, 2021’in öngörüsünün ise yüzde 8 olduğu belirtiliyor.
Bu ayın ortasına dönelim; 2021 bütçe kanun teklifi TBMM’ye sunuluyor ve bu teklifin gerekçesinde de 2021 enflasyon tahmininin yüzde 8 olduğu ifade ediliyor.
Geliyoruz düne, 28 Ekim’e... Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal, yılın son enflasyon raporunu açıklıyor, bu çerçevede Merkez Bankası’nın bu yıla ilişkin yeni enflasyon tahmini ilan ediliyor. Merkez Bankası bu yılki TÜFE artışını yüzde 12.1 olarak bekliyor, 2021 yılı beklentisi ise yüzde 9.4. Merkez Bankası’nın 2020 enflasyon tahmininin bir ara yüzde 7.4’e kadar çekildiğini, daha sonra yüzde 8.9’a çıkarıldığını ve son olarak yüzde 12.1’e yükseltildiğini de hatırlatalım.
★★★
Kafamız ister istemez karıştı...
- Enflasyon tahmini yüzde 10.5 diyen YEP’e mi inanacağız, yoksa yüzde 12.1 diyen Merkez Bankası’na mı, bilemedik.
- Tamam, bağımsızlığı tartışılmaz(!) olan Merkez Bankası YEP’te ne yazılı olduğuna bakmaksızın kendi tahminini elbette ortaya koyabilir; iyi de bu fark nereden kaynaklandı?
- 2020 tahmini YEP’e göre yüzde 10.5, Merkez Bankası’na göre yüzde 12.1; yani arada 1.6 puanlık fark var. Acaba bu farka ekim ayında kurlarda yaşanan artış mı yol açtı? Eğer öyleyse demek ki kur artışı ekonomide hasar yaratıyor. Tabii fiyatların yükselmesi bir hasar sayılıyorsa...
- Diyelim bu fark kur artışı kaynaklı, şu durumda YEP hazırlanırken kurda bir yükseliş olacağı görülememiş. Yoksa YEP hazırlanırken kurda artış olacağı tahmin edildi ama bunun fiyatları böylesine etkileyeceği mi varsayılmadı?
- Bir başka yön; Merkez Bankası enflasyon tahminini nisan ayının sonunda, yani topu topu altı ay önce yüzde 7.4’e kadar indirmişti. 2021’in oranı da yüzde 5.4 olacaktı. Altı ayda 7.4’ten 12.1’e gelmek, gelebilmek, yani üçte ikilik bir tahmin sapması neyin iyi görülemediğine, hesaplanamadığına, dikkate alınmadığına işaret eder? Bu bir zafiyet midir, yoksa “Futbol bir hatalar oyunu, böyle şeyler normal” diyen yorumcular gibi biz de “Ekonomik tahminlerde böyle şeyler olur” diyerek bu durumu geçiştirmeli miyiz?
- Hadi diyelim bu yılın tahmininde bir aylık zaman aralığı böyle bir fark doğmasına yol açtı. Peki ya ta gelecek yıl? YEP’te yüzde 8 olan tahmin, Merkez Bankası’na göre yüzde 9.4. Birileri açıklasa da öğrensek; bir ay arayla dile getirilen iki oran arasında nasıl oluyor da 1.4 puanlık fark oluşuyor? Birkaç ay sonrasının oranından değil, Aralık 2021’den söz ediyoruz.
MERKEZ BANKASI'NIN ORANI DAHA GERÇEKÇİ
Son günlerdeki hızlı kur artışının etkisini bir yana bırakalım; normal gidişatla bile bu yılın TÜFE artışının yüzde 11-12 aralığında gerçekleşeceği aylar öncesinden belliydi. Bu köşede 5 Ağustos’ta, yani neredeyse üç ay önce yıllık TÜFE artışının yüzde 11-12 arasında gerçekleşmesini beklediğimizi ve geçmiş yıl eğilimlerini dikkate alarak yaptığımız tahminde de oranın yüzde 11.32 olabileceğini yazmıştık.
Köprülerin altından çok sular aktı; kur artışı giderek hızlandı. Yine o gün yazmıştık; kur artışının hızlanması oranı daha da yukarı çekebilir, diye. Nitekim öyle oldu.
Şimdi Merkez Bankası yüzde 12.1’lik bir tahmine sahip. Bu oran gerçekleşebilir tabii ki. Ama şu gerçeği göz ardı etmemek durumundayız. Eylüldeki kur artışının fiyatlara pek yansımadığını biliyoruz. Ekim oranlarını önümüzdeki hafta göreceğiz.
Kur artışı fiyatlara pandemi etkisiyle yansımamış ya da az yansımış olabilir. Bu, barajdaki suyun aşırı birikmesine benziyor. Şirketler maliyetlerindeki artışı ya bir şekilde fiyatlarına yansıtacak ya da talep düşüklüğü yüzünden bunu yapamadıkları takdirde giderek daha büyük sıkıntı yaşayacak.
KUR TIRMANMIŞ GİDERKEN MERKEZ BANKASI FAİZ İNDİRDİ
Bazen normal bakış açısıyla pek akıl sır ermeyen işler yapılır ya, ama bu işlerin altında başka başka gerekçeler yatıyordur ya, bunun en tipik örneklerinden birini önceki gün yaşadık.
Merkez Bankası 27 Ekim’de piyasayı net 206 milyar lira fonladı. Ortalama fonlama maliyeti de yüzde 12.87 oldu.
Buraya kadar normal; ama iyi de fonlama maliyetini bir önceki güne göre aşağı çekmenin, az da olsa aşağı çekmenin mantığı nedir ki?
Ortalama fonlama maliyeti 26 Ekim’de yüzde 12.92 düzeyinde oluşmuştu.
Aradaki farkın çok önemi yok ama yine de tuhaf bir durum söz konusu. Üstelik fonlama tutarı 183 milyardan 206 milyara çıkıyor. Yani Merkez Bankası piyasaya daha çok ve daha ucuza para veriyor.
Acaba bu para özellikle kamu bankalarına mı gidiyor?
Ne diyelim, hadi hayırlısı!
42 YAŞINDA BİR ÜLKE YARATMAK...
Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk için söylenebilecek çok şey var... Ama ben nedense Atatürk'ün hep yaşına, hangi yaşta neler başardığına takılıyorum ve hayranlığım daha da artıyor.
Benim gördüğüm Mustafa Kemal, sanki çok yaşayamayacağını bilen, o yüzden de hayatı adeta sıkıştırıp 48 saatte yapılacağı 24 saate sığdıran biri.
“Bu ülkenin kurtarılması lazım, ben öncü olacağım” diye Samsun’a doğru yola çıktığında, 1919 yılında yalnızca 38 yaşında...
Cumhuriyeti ilan ettiği, kurtardığı ülkeye şekil verdiği, hamuru yoğurduğu 1923 yılında 42 yaşında...
Hayatınız cephelerde geçecek, sonra gelip 42 yaşında bir Cumhuriyet yaratacaksınız. Hem de öyle bir yaratacaksınız ki sağdan soldan, içten dıştan yıllar yılı darbe almasına rağmen temelleri sapasağlam duracak.
42 yaşından büyük olanlar düşünsün, “Ben o yaşta ne yapıyordum, hayatta ne gibi başarılar elde etmiştim” diye...
Gençler de hayallerini büyütsün, ”42 yaşıma geldiğimde ne yapıyor olabilirim” diye...