Zafer Özcivan
Yaklaşık üç yıldan bu yana ülkemizde yaşanan ekonomik krizin etkisiyle yüksek seyreden enflasyon, alım gücünün azalması, hayat pahalılığının artması en çok dar ve sabit gelirlileri etkilemektedir.
Hükümetin asgari ücrete yıl ortasında ek zam yapmasının yanında memurlara verilen 8 bin 77 TL’lik seyyanen zam, en düşük memur maaşının 22 bin 87 TL ye çıkması soruna maalesef çözüm olmadı. Her dönem olduğu gibi ekonomik krizden en çok etkilenen kesim emeklilerdir. Bir de en düşük emekli aylığı alanlar var ki onların geçinmesi olanaksız. Çözüm için yetkililerin açıklamaları da net gözükmüyor. 29 Ekim’de zam yapılacağı, üç ikramiye verileceği, kademeli oranda artış yapılacağı sürekli olarak gündemde olmasına rağmen uygulamada bir gelişme görmek mümkün değil. Son açıklamalar ise konunun yılbaşından önce ele alınamayacağı yönünde.
Maaş artışları hesaplanırken geçen altı aylık dönemin enflasyon oranının üzerine refah payı ilave edilerek değerlendirilmektedir. Enflasyonun üzerinde bir oranda artış verilse de çok kısa bir sürede hatta daha zamlı maaşlar alınmadan enflasyona yenik düşmektedir. Sorunun geçici değil kalıcı olarak çözümlenmesi artık zorunlu hale geldi. Öncelikle en düşük emekli maaşının asgari ücret seviyesine getirilmesi ve ilerleyen süreçte her ay TÜİK tarafından kamuoyu ile paylaşılan TÜFE oranları baz alınarak güncellenmesidir. Çünkü orta vadeli programda ve yetkili bakanların açıklamalarına göre en az üç yıl daha yüksek enflasyonla mücadele edeceğiz.
Maaş ve ücretler konusunda başka bir model ise hedef enflasyonun baz alınması bu günlerde konuşulmaya başladı. Ancak bu sistemin eskisinden de kötü olacağı aşikârdır. Çünkü bugüne kadar tahmin edilen enflasyon tahminleri genelde gerçekleşmemiş, daha yüksek enflasyonla yaşamıştık. Sorunun çözümü geçen dönemin üzerine gelecek dönem enflasyon tahmininin eklenmesiyle mümkün olabilir.
Euronews in haberine göre asgari ücret, temmuzdan bu yana 2 bin 217 TL eridi. Detaylar aşağıdaki gibidir.
Enflasyon en düşük memur maaşına gelen 8 bin lira seyyanen zammın yarıdan fazlasını yedi.
Türkiye’de enflasyon memur, emekli ve işçinin alım gücünü düşürmeye devam ediyor. Temmuz ayında memura gelen seyyanen zam ve asgari ücretteki önemli artışlara rağmen son iki aylık enflasyon sabit gelirlileri zorda bıraktı.
Son iki aylık (temmuz ve ağustos) resmi enflasyon yüzde 20’ye dayandı. Asgari ücretli bir işçi ocak ayında aldığı gıdayı ağustos ayında alamadı. Memurların aldığı 8 bin TL seyyanen zammın yarıdan fazlası da iki ayda eridi. Temmuz’da yüzde 25 zam alan emekliler ise daha zor durumda.
Yılsonuna henüz dört ay varken sabit gelirlilerin alım gücünün daha da düşmesi bekleniyor.
Son iki aylık enflasyon yüzde 19,44
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ağustos ayında yıllık yüzde 58,94, aylık ise yüzde 9,09 oldu. Haziran-Ağustos arasını kapsayan son iki ayda ise resmi enflasyon yüzde 19,44 oldu. Gıda ve alkolsüz içeceklerde son iki aylık enflasyon yüzde 16,84 oldu.
Ağustos 2021’de 2 bin 826 lira olan asgari ücret Temmuz 2023’te 11 bin 402 TL’ye kadar çıktı. Önceki yıllara göre asgari ücretlinin alım gücü resmi verilere göre artış içinde.
2022-2023 ağustos ayları arasında asgari ücret ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarını karşılaştırdığımızda asgari ücretli daha iyi durumda.
100 liralık asgari ücret 207 lira olurken aynı dönemde gıda ve alkolsüz içecek sepeti 100 liradan 173 liraya yükselmiş. Yani, asgari ücretle çalışan bir kişi daha fazla gıda satın alabilir.
Ancak aynı hesabı yılbaşından bu yana yaptığımızda ise sonuç asgari ücretli için parlak değil. Ocak ayında 100 lira olan asgari ücret temmuz zammıyla birlikte ağustosta 134 lira.
Ocak ayında 100 lira olan gıda ve alkolsüz içecek sepeti ise aynı dönemde 100 liradan 140 lirayı aştı.
TÜİK verilerine göre asgari ücretli bir kişi Ocak 2023’te bir aylık maaşı ile 100 birim gıda alabilirken ağustosta 95,4 birim gıda alabildi. Ocakta 100 kg et alabilirken ağustosta 83 kg et alabildi.
Bir başka hesapla Temmuz’da 11 bin 402 lira olan asgari ücret yüzde 19,44’lük enflasyondan dolayı 9 bin 185 liraya geriledi. Asgari ücretin 2 bin 217 lirası sadece iki ayda enflasyona gitti.
Seyyanen zam alan memurlar daha iyi durumda
Memurlar ise temmuz ayında zamla birlikte 8 bin lira da seyyanen artış aldı.
Ocak’ta 12 bin 632 lira alan 9/1 derecedeki üniversite mezunu bir memurun maaşı Temmuzda 22 bin 938 liraya yükseldi.
Ocak ayında 100 birim gıda ve alkolsüz içecek alabilen bu memur ağustos ayında ise 129,3 birim gıda ve alkolsüz içecek alabildi.
Enflasyonun en çok etkilediği ise emekliler oldu. Temmuz ayında emekliler yüzde 25 zam almıştı.
Ocak ayında 100 birim gıda ve alkolsüz içecek alabilen bir emekli ağustos ayında aynı sepetten 89 birim satın alabildi.
Ocak ayında 100 birim gıda alabilen bir emekli Temmuz’da 97 birim gıda satın alabildi.