2020 yılında tüm dünyayı kapalı alanlara hapseden COVID 19 salgını ekonomik faaliyetleri de daralttığı için enerji tüketimi dip yapmış, fiyatlar zaman zaman eksiye bile düşmüştü. Ancak yaşarken herkese uzun gelen pandemi günleri, bugünden geriye bakıldığında, insanlar için çok da uzun değilmiş gibi görünüyor.
İşte bu görece kısa salgın günlerinden çıkılırken enerji fiyatları da çıkışa geçmişti. Çünkü pandemi nedeniyle ara verilen ekonomik faaliyetler, enerji arz zincirinde (üretim, taşıma, depolama, dağıtım) kimi kopmalara yol açmıştı.
Petrol, doğalgaz ve enerji kömürü fiyatlarında yaşanan yükseliş zincirleme olarak tüm ekonomik göstergeler üzerinde etkili oldu. Enerji fiyatlarında patlama, ithalatçı ülkelerle ihracatçı ülkelerin dış ticaret verilerinin yanında fiyatlar üzerinden bütün ülkelerde ekonominin en kılcal damarlarına kadar da yansıdı.
Yıllar boyu tek haneli enflasyona kavuşmak için dişini sıkan Türkiye, bırakın iki haneyi, üç haneli enfl asyonla yeniden tanışmak durumunda kaldı. (TÜİK-ENAG tartışmasına girmeyelim şimdi, biz de bu ülkede yaşıyoruz.)
Enerji kaynaklı enflasyonu vatandaş en çok mutfakta, ısınmada ve ulaştırmada hissetti. Akaryakıt fiyatları ile evlere gelen enerji faturaları cep yaktı. Fakat yaklaşık son bir yıldır enerji fiyatları genel olarak aşağı yönlü bir seyir içinde. Geçtiğimiz yıl 30 TL’ye yaklaşan benzin ve motorin fiyatları son dönemde zaman zaman 20 TL’nin altını bile gördü, görüyor. Geçen hafta da anlatmaya çalıştığımız gibi spot elektrik piyasasında da son 10 aydan bu yana kesintisiz bir düşüş var.
Tüm bu düşüşlerin ana nedeni, petrol, doğalgaz ve kömür gibi, benzin ve motorin ile elektriğin elde edildiği birincil enerji kaynaklarındaki fiyat düşüşü. Tamam, düşüşün bunların dışında başka nedenleri de vardır elbette ama asıl önemlisi bu düşüşlerin küçük ve orta ölçekli işletmeler ile vatandaşın cüzdanına yeterince yansıyıp yansımadığıdır.
Dolmuş, otobüs, tramvay, metro (İstanbul’da Marmaray) ve benzeri toplu ulaşım araçlarındaki bilet fiyatlarında yapılan artışlar yerinde duruyor. Enerji girdisi arttı diye yapılan zamlar neden geri çekilmiyor? Aynı durum, taksi ve minibüs ücretleri için de geçerli. (İstanbullu’nun taksi fiyatları dışında, merkezi yönetimin mevcut plaka sahiplerinin lobi gücünün etkisiyle kentte taksi sayısının arttırılmasına koyduğu engelleri de aşamadığını buraya not edelim.)
Peki ne yapalım? Yapılacak iş belli. Hükümet enerji fiyatları arttı diye yapılan kamudaki zamları geri alacak. Kamunun onayına tabi özel sektör ulaşım zamları da yeni bir hesaplamayla kısmi olarak geri alınsın. Böylesi bir adım, hem vatandaşın alım gücünü arttıracak hem de Merkez Bankası’nın enfl asyonu düşürme hedefine de katkı sağlayacaktır.