Çok ilginç bir ülkede yaşıyoruz. Farkında mısınız, aylardır 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacak mahalli seçimleri konuşuyoruz. Dünyadan kopmuşuz, kendi dünyamızda gönlümüzden geçenleri empoze etmeye çalışıyoruz ya da profesyonel kamuoyu yönlendiricilerini izliyoruz.
Adeta narkoz etkisi altındayız.
Dolayısıyla böyle bir ortamda ekonomi basınının amiral gemisi “Nasıl Bir Ekonomi” gazetesinde bile ekonominin gündemden düştüğünü hissediyoruz. Olsa da olmasa da seçim diyoruz veya seçim sonuçlarına kilitlenmiş bekliyoruz.
Tabii sonrasında kehanet dönemini yaşıyor olacağız. Seçim sonuçlarını; başta siyasiler olmak üzere, ekonomi çevrelerinin, sivil toplum ve meslek kuruluşlarının, iş dünyasının gözüyle yorumları alıyor olacağız.
İşte böyle bir ortamda ekonomi üzerine yazı yazmak yerine, daha entelektüel ve bir o kadar da ilginç bir konuyu ele almak istedik.
Zaman zaman Türkiye’de en zengin kişiler ve aileler hakkında haberler okuyoruz. Bazı değişmeyen köklü grup veya aileler yanında yeni yetme ve hormonlu masal çocuğu konumunda yeni zengin kişi ve ailelere tanık oluyoruz. Türkiye’de bozulan gelir dağılımından çok daha öte ve tehlikeli olarak servet dağılımının olduğu gerçeği ile yüzleşiyoruz.
Biz yine de dış dünyaya açılalım ve gerçek zengin ülke konumundaki Amerika’da zenginliğin nasıl tarif edildiğine bakalım.
Bir yakın arkadaşımın uzunca bir süre önce bana gönderdiği bilgi notundan özel bilgiler çıkarmaya ve okuyucumuzla paylaşmaya çalışalım. Züğürt çenesini yoran zenginlerin sayısına değil de ölçüsüne bakalım.
Amerika’da kime zengin deniyor?...
Amerika’da zengin olmanın ölçüsü nedir, kime zengin denir?... Hatta bir adım daha ileri gidelim ve Amerika’da kalan ömür için ne kadar servet veya para gerektiğini anlamaya çalışalım.
Amerika’da zenginin tanımı, “hangi anapara veya garantili portföy yönetimi ile yılda 138 bin dolar getirir?” sorusunda saklı. Zengin tanımı çok sade ve yalın bir şekilde tanımlanmış durumda. Yılda 138 bin dolar (ayda 11 bin 500 dolar) düzenli ve sürekli gelir sağlama zengin olmak için yeterli.
Peki, bu geliri sağlamak için hangi kazanç oranı ile ne kadar tutarında parasal değer veya varlık gerekiyor? Yani ayda 11,5 bin dolar gelir sağlayacak için hangi tutarda paraya ihtiyaç var?
Bu sorunun cevabı da şöyle veriliyor: Yıllık gelir getiri garantisi yüzde 6 olmalı ve bu gelir getirisi için de 2,3 milyon dolar parasal değer veya varlık sahibi olunmalı.
Demek ki Amerika’da zenginliğin ölçüsü 2,3 milyon dolar varlık. Bu varlık ile yüzde 6 garantili getiri ile yıllık 138 bin dolar pasif gelir yaratılabilir. Bu tutar ile herhangi bir iş sahibi olmadan ya da çalışmadan vergiler ödenebilir, hane harcamaları için aylık 3,8 bin dolar ve diğer araç, tatil, giyim, eğitim ve eğlence gibi harcamalara 6,3 bin dolar ayrılabilir.
Amerikan FED verilerine göre bir Amerikan ailesinin ortalama varlık değeri net 748 bin dolar. Ancak bunun medyan değeri ise 121,7 bin dolar. Buna karşın Mart 2022 itibariyle hane halkının ortalama yıllık geliri 97 bin dolar iken medyan geliri 67,5 bin dolar. Bu tutarlar 2020 yılında daha yüksekmiş, COVID-19 salgını ile düşüş sergilemiş.
O halde Amerikalı bir ailenin ortalama parasal varlık değeri yaklaşık 750 bin dolar iken zengin olmanın değeri de 2,3 milyon dolar.
Bu rakamlar bize Amerika’da servet dağılımının dengeli olduğunu söylüyor. Rahmetli Özal’ın siyasete ve ekonomi diline kazandırdığı “orta direk” grubunun orada güçlü olduğu anlaşılıyor.
Türkiye’de durum ne?...
Bizde durum hiç de iç açıcı değil.
- TÜİK tarafından bir iki ay önce yayımlanan 2022 verilerine göre gelir dağılımında bozulma artarak devam ediyor.
- Nüfusun en yoksul yüzde 5 kesimi gelirden yüzde 1’in altında pay alıyor.
- Buna karşın en zengin yüzde 5 kesimin payı ise yüzde 20’yi geçiyor.
- OECD verilerine göre de Kostarika, Şili ve Meksika’nın ardından Türkiye gelir dağılımının en bozuk olduğu ülke konumuna geliyor.
- İngiliz gayrimenkul danışmanlık firması Knight Frank’ın “Servet Raporu”na göre de Türkiye, 2023 yılında en çok ultra zenginin arttığı ülke oluyor. 30 milyon doların üzerinde milyoner sayısı 2 bine dayanıyor.
Sözün özü; Türkiye giderek bozulan gelir dağılımı yanında ıskalanan servet dağılımındaki bozulma ile çok ciddi ekonomik ve sosyal sıkıntılara gebe!...