İki hafta önce başlamış olduğum mini yazı dizisine, bu kez dünyada önemli üretici durumunda olduğumuz ürünlerin markalaşma sorunu ile devam etmek istiyorum.
Türkiye, çeşitli sektör ve alanlarda üretimde dünyada öne çıkmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
1- Maden ve Mineraller
Türkiye, dünya bor rezervlerinin yaklaşık %70'ine sahiptir ve bu alanda lider konumdadır. Bor minerallerinin çıkarılması ve işlenmesinde dünya genelinde birinci sıradadır. Türkiye yıllık ortalama 2,5 milyon ton bor üretmektedir ve bunun yaklaşık %90’ını ihraç etmektedir. Eti Maden, Türkiye’nin bor üretimi ve ihracatını gerçekleştiren en büyük kurumu olup, dünya bor üretiminin %48’ini karşılamaktadır. Türkiye’nin bor ihracatı, genellikle ham madde ve rafine edilmiş bor ürünleri olarak yapılmaktadır. Bu ürünler, cam, seramik, temizlik ve savunma sanayi gibi sektörlerde kullanılmaktadır. Son yıllarda sadece hammadde olarak değil, ürün olarak da ihracat yapılmaktadır, ancak bu miktar henüz üretime göre daha düşük seviyededir. (1)
2- Mermer ve Doğaltaş
Türkiye, dünyanın en büyük doğal taş ve mermer üreticilerinden biridir. Kaliteli mermer çeşitleriyle özellikle ihracatta öne çıkmaktadır. Yılda yaklaşık 10 milyon ton mermer üretildiği tahmin edilmektedir ve bu taşların büyük bir kısmı ihracat edilmektedir. 2023 yılında Türkiye'nin mermer ve doğal taş ihracatı 3,7 milyar dolar civarına ulaşmıştır, en önemli pazarlar arasında Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Suudi Arabistan ve Fransa yer almaktadır. (2)
3- Beyaz Eşya Üretimi
Türkiye, Avrupa'nın en büyük beyaz eşya üretim üslerinden biridir. Özellikle buzdolabı, çamaşır makinesi gibi ürünlerde önemli bir üretim ve ihracat hacmine sahiptir. Türkiye'nin beyaz eşya üretim kapasitesi yıllık yaklaşık 30 milyon adet civarındadır ve dünyadaki en büyük beyaz eşya üretim üslerinden biri konumundadır. Bu üretimin yaklaşık %75'i ihraç edilmektedir. Türkiye, özellikle Avrupa'ya beyaz eşya ihracatında önemli bir paya sahiptir. 2023 yılı itibarıyla sektör ihracatı 25 milyon adedi aşmıştır. Bununla birlikte, ihracat büyüme oranları son yıllarda bir miktar yavaşlamıştır. (3)
4- Halı Üretimi
Makine halısı üretiminde Türkiye, dünyada ilk sıralarda yer almaktadır. Gaziantep, özellikle makine halısı üretiminde öne çıkan bir merkezdir. 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde Türkiye'nin toplam halı ihracatı 2,23 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Bu ihracatın büyük bir kısmını makine halıları oluşturmaktadır. Özellikle ABD, Orta Doğu ve Avrupa Birliği ülkeleri başlıca ihracat pazarları arasında yer almaktadır. Gaziantep'ten gerçekleştirilen makine halısı ihracatı, toplam ihracatın önemli bir kısmını oluşturmaktadır. (4)
5- Otomotiv Yan Sanayi
Türkiye, otomotiv yan sanayinde dünyanın önde gelen üreticilerindendir. Özellikle Avrupa otomotiv pazarına yedek parça ve aksesuar ihracatında önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye'de toplam otomotiv üretimi 2023'te 1,35 milyon araç civarında gerçekleşmiş ve bu üretimin büyük bir kısmı otomotiv yan sanayi ürünlerini de kapsamaktadır. Otomotiv yan sanayi ihracatı, Türkiye'nin toplam otomotiv ihracatının önemli bir bölümünü oluşturur. 2023'te Türkiye'nin otomotiv sektörü toplam ihracatı yaklaşık 30 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Bu ihracatın büyük kısmı, yan sanayi ürünleri (aksam, parçalar ve aksesuarlar) ile motorlu araçlardan oluşmaktadır.
Türkiye, AB ülkelerine yoğun olarak ihracat yapmaktadır. Özellikle yan sanayi ürünlerinde Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya başlıca alıcılar arasında yer alır. AB ülkelerinin otomotiv ihracatındaki toplam payı yaklaşık %75 civarındadır. Yan sanayi ürünleri, Türkiye'nin rekabet avantajına sahip olduğu alanlardan biri olarak görülmektedir. (5)
6- Çelik Üretimi
Türkiye, dünya çelik üretiminde ilk 10 içinde yer alır. İnşaat çeliği üretiminde ise küresel bir oyuncudur. 2023 yılı itibarıyla yaklaşık 30,5 milyon ton ham çelik üretmiştir. Üretimdeki kapasite artışları ve toparlanma ile birlikte 2024'te bu miktarın 40,4 milyon tona ulaşması beklenmektedir. İhracat açısından ise 2023 yılında çelik sektörünün ihracatı 15 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Çelik ihracatı, toplam çelik üretiminin yaklaşık yarısını oluşturmaktadır, ancak son yıllarda ihracatta düşüşler gözlemlenmiştir. (6)
7- Seramik
Türkiye, seramik üretiminde dünyanın en büyük üreticilerinden biridir ve bu alandaki ürünlerini birçok ülkeye ihraç etmektedi ve yıllık yaklaşık 1 milyar metrekare seramik ürün üretimiyle dünyanın önde gelen üreticileri arasında yer almaktadır. Seramik ürünlerinin ihracatı 2023 yılında 1,5 milyar dolar civarında gerçekleşmiş olup sektörün 2024 yılı ihracat hedefi 2 milyar dolar olarak belirlenmiştir. İhracatın büyük bir kısmı Avrupa ve Kuzey Amerika pazarlarına yönelmektedir. Seramik sektöründe modern üretim tesisleri ve yüksek katma değerli ürün odaklı çalışmalar, Türkiye’nin küresel pazarda rekabet gücünü artırmaktadır. Türkiye, karo ve porselen üretiminde özellikle Avrupa’da önemli bir oyuncudur ve dünyada ilk 10 arasında yer almaktadır. (7)
8- Savunma Sanayi
İHA (İnsansız Hava Aracı) ve SİHA (Silahlı İnsansız Hava Aracı) üretiminde Türkiye, dünya çapında tanınan bir üretici olmuştur. Türkiye'nin savunma sanayisi üretim kapasitesi son yıllarda hızla artmıştır. 2023 yılı toplam savunma ve havacılık ihracatı ise 5,5 milyar dolardı, 2024 yılında sektörün ihracat hedefi ise yaklaşık 7 milyar dolar olarak belirlenmiştir. Yılın ilk yedi ayında gerçekleştirilen ihracat ise 3,31 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Başlıca ihracat ürünleri arasında SİHA'lar, mühimmatlar, kara ve deniz savunma sistemleri bulunmaktadır. Bu durum sektörün istikrarlı bir büyüme trendinde olduğunu göstermektedir. Türkiye'nin savunma sanayi üretimi, ASELSAN, BAYKAR, ROKETSAN ve TUSAŞ gibi önde gelen firmaların katkılarıyla çeşitlenmiş ve teknolojik olarak ileri seviyelere ulaşmıştır. Ürünler, Orta Doğu, Asya ve Avrupa ülkelerine ihraç edilmektedir. (8)
Türkiye'nin bu alanlardaki liderliği, stratejik konumu, genç iş gücü ve teknolojik yatırımlarla desteklenmektedir. Bu sektörler, Türkiye ekonomisinin ihracat potansiyelini artıran önemli unsurlardır.
Gelecek hafta ise bu yazı dizisine bu sektörlerde ihracatı nasıl daha artırabileceğimizi, markalaşamayan ürünlerde ise neler yapılması gerektiğini irdeleyeceğim.
Daha sonraki haftalarda ise, ihracat potansiyeli bulunan, ancak henüz beklenen seviyelere ulaşamayan ürün ve sektörleri ele alacağım.
Bu mini yazı dizisini Turizm sektörü ile tamamlamayı düşünüyorum.
Kaynakça
(1).gov.tr/bilgimerkezi-tabiikaynaklar-bor">https://enerji.gov.tr/bilgimerkezi-tabiikaynaklar-bor
(2)haber/turkiye-mermer-ve-traverten-ihracatinda-zirvede-3455">https://www.yeraltihaber.com/haber/turkiye-mermer-ve-traverten-ihracatinda-zirvede-3455
(4)https://ticaretgazetesi.com.tr/2024/07/09/turkiyenin-hali-ihracati-13-milyar-dolari-asti/
(5)https://uib.org.tr/tr/kbfile/turkiye-otomotiv-endustrisi-raporu
(6)https://celik.org.tr/turkiye-celik-ureticileri-dernegi-basin-bulteni-74/
(7)ekonomi/seramik-sektorunun-2024-ihracat-hedefi-2-milyar-dolar/3139333">https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/seramik-sektorunun-2024-ihracat-hedefi-2-milyar-dolar/3139333
(8)https://www.savunmasanayist.com/savunma-sanayii-ihracati-mart-2024/