Düğmeye GYODER’de bastı Hatay’ı ‘Tasarım’la kucaklayıp farkı ‘Asi ruhu’ ile yaratıyor

DÖNEMİN Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kalyoncu, 6 Şubat 2023 depremlerinden bir ay sonra aradı:

-          Uzman bir heyetle deprem bölgesine gidiyoruz.

İstanbul’dan Hatay’a hareket ederken heyette yer alanları tanıttı:

• Londra merkezli Foster & Partners’ın ortağı, Kentsel Projeler DirektörüBruno Moser

• Foster & Partners ortağı, mimarIwan Jones

• Foster & Partners ortağı, mimarNicola Scaranoro

• Kentsel Yenileme Merkezi (KEYM) Yönetim Kurulu Başkanı, GYODER ÜyesiCem Yılmaz

• Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Serhat Başdoğan

Hatay’a doğru giderken o günün gündemini özetledi:

-          Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı liderliğinde, TOKİ ve Emlak Konut yürütücülüğünde, sivil toplum kuruluşlarının desteği ile ortak akla, depremin vurduğu şehirlerin ihtiyacına, kültürüne, yaşayışına uygun planlama çalışmaları başladı.

GYODER’in o günlerdeki rolünü ortaya koydu:

-          GYODER, deprem bölgesinde hayata geçirilecek yeni şehir merkezlerinin “master plan tasarımı” için gönüllü olarak tabiatla uyumlu, tasarıma değer veren, en uygun tekniği baz alan ve toplumun menfaatlerini önceleyen bakışla elimizden gelen desteği sunacağız.

Master plan çalışmalarının bütçesini hesapladı:

-          Master plan çalışmaları için 250 milyon liralık bütçe gerekiyor. Bunu GYODER olarak biz karşılayacağız.

Mehmet Kalyoncu başkanlığında, Foster & Partners’ın 3 ortağının eşlik ettiği heyet önce Antakya’da depremle yıkılan alanları, sonra da yeni kentleşme bölgesini inceledi. Ardından helikopterle Samandağ, Belen, İskenderun, Osmaniye, Kahramanmaraş, Türkoğlu, Dulkadiroğlu, Pazarcık, Gölbaşı (Adıyaman), İslahiye, Nurdağı’nı (Gaziantep) dolaştı. Helikopter turuna ben de katıldım.

Mehmet Kalyoncu, 10 gün kadar önce mesaj gönderdi:

-          Türkiye Tasarım Vakfı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yapılan protokoller kapsamında, Hatay kent merkezi için tasarım ve planlama süreci tamamlandı. Projenin lansmanını Hatay’da yapacağız.

Kalyoncu, GYODER başkanlığını 1,5 yıl erken şekilde, geçen Kasım ayında bırakmış, 2016’da kurduğu, Mütevelli Heyeti Üyeliğini sürdürdüğü Türkiye Tasarım Vakfı’nın (TTV) Hatay’a dönük çalışmalarına odaklanmıştı. Kalyoncu’nun daveti üzerine önceki gün kalabalık bir şehir plancısı ve mimardan oluşan grupla günübirlik Hatay’a gittik.

The Museum Hotel Antakya’nın sahibi Necmi Asfuroğlu’nun tahsis ettiği alana kurulan “TTV Hatay Toplum Merkezi”nde gerçekleşen, Hatay Valisi Mustafa Masatlı’nın da katıldığı lansmanı izledik.

Kalyoncu, önce şu bilgiyi verdi:

• TTV, proje kapsamında Hatay’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar, bölgenin doğal ve sosyolojik yapısı, kent hafızası ve mimari dokusu üzerine geniş çaplı araştırma, bilgi toplama çalışmalarını gönüllü koordine etti.

• Antakya, İskenderun, Kırıkhan, Defne ve Samandağ’ın merkezlerindeki pilot alanlarda, kentsel ölçekten detay ölçeğe kadar farklı disiplinlerin yer aldığı tasarım süreçleri, TTV Hatay Tasarım ve Planlama İşbirliği Grubu liderliğinde 46 ofisle kolektif yürütüldü.

İnşaat yapmak ile şehir kurmanın çok farklı olduğunun altını çizdi:

-          Çok zor inşaat projelerinin içinde yetişmiş birisi olarak şunu söylemeliyim: İnşa etmek kolaydır, zor olan şehir kurmaktır.

Asi Nehri’ni örnek gösterdi:

-          6 Şubat depremleri gibi büyük bir yıkımdan sonra ülkemizdeki şehirleşmenin gidişatına yeni bir yön verebiliriz. Tıpkı Asi gibi… Asi, bu topraklarda alışılagelmişten farklı olarak nasıl ters akıyorsa bizler de şehircilik adına bir şeyleri farklı yapmak istedik.

Mimarlık ve şehir planlama camiasını kapsamak ve birleştirmek istediklerini kaydetti:

-          TTV olarak gönüllülük ve sorumluluk bilinciyle vazife aldık. Bu projenin tamamını Bünyamin Derman hocamız tek başına yapabilirdi ama 20’ye yakın mimarlık ofisi ve TTV çatısı altında buluştu. Dayanışma ruhuyla çalıştık.

Ardından ekledi:

-          Hatay canlanmadan bizim işimiz bitmeyecek. Takozlara takılmadan yola devam etmeliyiz.

Noktayı şu mesajla koydu:

-          Ortaya çıkan plan, proje hayata geçerse, Hatay bütün dünyaya örnek olur…

İngiltere merkezli Foster & Partners dahil 500 dolayında şehir plancısı ve mimarı bir araya getiren TTV’nin öncülüğünde Hatay’da oldukça iddialı bir şehir planı çıkmış görünüyor…

Sıra, bu planı titizlikle hayata geçirmeye gelmiş bulunuyor… 

Bu çalışmaya en yakın örnek Atatürk’ün yaptırdığı şehir planı

TÜRKİYE Tasarım Vakfı (TTV) Mütevelli Heyeti Üyesi Mehmet Kalyoncu, “Hatay Yeniden Canlanıyor” başlığıyla lanse edilen plan ve projeyi anlatırken şu noktanın altını çizdi:

-          Yapılan çalışmaya en yakın örnek ülkemizin kurucusu, Hatay’ı şahsi meselesi gören Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, Cumhuriyet kurulurken yaptırdığı şehir planıdır.

100 yıl sonra yaşanan büyük acının benzer bir ihtiyacı ortaya çıkardığını kaydetti:

-          Bu çalışma 1/100.000 ve 1/25.000’lik planlarla ilişki kurup, 5000, 1000 ölçeğine kadar ve hatta pilot alanlarda en detaylı uygulama proje ölçeğine kadar tasarlanan ve artık hayata geçmeye başlayan en somut örnek olarak şehircilik tarihinde yerini aldı.

Şu mesajı verdi:

-          Bu proje depremden etkilenen şehirlerimiz ve başta İstanbul olmak üzere deprem riski taşıyan şehirlerimiz için de rehber niteliği de taşıyor. Unutmamalıyız ki İstanbul’un böyle bir deprem geçirmeden bir plana ihtiyacı var. Vakfımız bunun için de göreve hazır.

İlk bölümün yapım maliyeti 1,3 milyar dolar dolayında olur 

TTV Yönetim Kurulu Başkanı Furkan Demirci, “Hatay’ın ihyası” projesinin şu yönüne işaret etti:

-          Hatay’ın tarihi ve kültürel mirasını korumayı, kent kimliğini yeniden canlandırmayı, daha güvenli, sürdürülebilir bir kentsel yapı oluşturmayı amaçlıyor.

50 hektarlık alanda 5 bin konut ve 2 bin ticari birim tasarımını gerçekleştirmeyi hedeflediklerini kaydetti:

-          Hayata geçirdiğimiz tasarımlar, Hatay’ın yeniden inşasına, evlerini kaybedenlerin yeniden yerleştirilmesine ve bölgenin mirasını koruyan yeni bir çevre yaratılmasına olanak tanıyacak.

TTV Mütevelli Heyeti Üyesi Mehmet Kalyoncu’ya planlarını hazırladıkları bölgelerde hedefledikleri binaların yapılmasının maliyetini sordum, şu hesabı yaptı:

-          Antakya’nın merkezindeki ilk bölge 1,3 milyon metrekarelik bir alan. Burada hayata geçecek projenin sadece yapım maliyeti 1,3 milyar dolar dolayında olur.

Uzun çarşı, tarihi bölümler korunarak yeniden yapılacak 

TÜRKİYE Tasarım Vakfı’nın (TTV) “Hatay Yeniden Canlanıyor” sunumlarının önemli bir bölümünü izledikten sonra danışmanları Çetin Kımız ve bir grup meslektaşımla birlikte Antakya Uzun Çarşı’ya uğradık, çınar altında çay molası verdik.

Hatay Valisi Mustafa Masatlı, çınar altında Uzun Çarşı esnafıyla toplantıdaydı. Masatlı, toplantının bitiminde masamıza uğradı, bilgi verdi:

-          Esnaf, Uzun Çarşı’nın güçlendirmelerle bir an önce devreye girmesini istiyor. Biz de tarihi birimler korunarak çarşıyı yıkıp yeniden yapmayı planlıyoruz.

Uzun Çarşı’nın yanıbaşındaki prefabrik birimleri işaret etti:

-          Çarşının yeniden inşası döneminde esnafımız prefabrik bölümde işine gücüne devam edebilecek.