SEFERİHİSAR (İzmir) depreminden iki gün önce Mey İçki’den bana “sahte-kaçak içki” konusunda bir rapor ulaştı. Raporun girişinde şu bilgi vardı:
-İçişleri Bakanlığı’nın 24 Ekim 2020’deki açıklamasına göre, bu yıl 2 bin 430 alkollü içki kaçakçılığı ve sahteciliği operasyonu yapıldı. 3 bin 547 şüpheli hakkında adli işlem gerçekleşti. 1 milyon 20 bin litre ile 220 bin 911 şişe sahte ve kaçak alkollü içki ele geçirildi.
Yakalanan 100 şüpheliden 40’ının tutuklandığının altı çizilip, ölüm olaylarına işaret edildi:
- 36’sı İzmir’de olmak üzere 11 ilde 16 günde sahte içkiden ölenler 82’yi buldu. İstanbul, 10 kişinin ölümüyle bu listede ikinci sırada yer aldı.
Raporda “Neden ölüyorlar?” sorusuna şu yanıt verildi:
- Evde ya da merdiven altı atölyede “etil alkol” suyla karıştırılıp kaynatılıyor, anason yağı ekleniyor. İnternette satılan “kit”lerle üretilen sıvılara aroma ekleniyor. Bunlar “rakı benzeri içki” algısıyla tüketiliyor ve hayati tehlike taşıyor.
Bu noktada Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 1 Ekim 2020’de yayınladığı yönetmeliğe dikkat çekildi:
- Yönetmelikle evsel ya da genel kullanım amaçlı “etil alkol” dağıtımı, satışı aynı kurallara bağlandı. Bu kurallar “etil alkol”ün ruhsatlı işletmeler tarafından satılabileceğini öngörüyor. Ayrıca “etil alkol”ün internetten satılamayacağı da kararda yer aldı.
Evsel kullanım amaçlı “etil alkol” satışına kararın yayım tarihinden itibaren 60 gün süre tanındığı vurgulandı:
- Kasım ayı sonundan itibaren piyasaya “etil alkol” verilemeyeceği kaygısı, evde içki üreten tüketiciyi de, sahte içki üreten kötü niyetliyi de telaşlandırdı. Piyasaya çok miktarda açık alkol ve sahte içki sürüldü. Bu da maalesef ölümlerde artışa yol açtı.
Kararda eksik kalan noktanın altı çizildi:
- 60 günlük geçiş süresi sonunda piyasada “etil alkol”e rastlanırsa, bunları satana, dağıtana yaptırım yok. Ürünler piyasadan toplanıp ana üretici veya ithalatçıya iade edilecek. Hiç olmazsa ağır para cezası getirilmeliydi.
Ayrıca “sahte” ve “kaçak” içki ayırımına dikkat edilmesi gerektiği üzerinde duruldu:
► Kaçak İçki: Yurt dışından yasal kuralların dışında getirilen içkiler bu tanıma girer. Bunlar fiyatların daha düşük olduğu ülkelerden getirilip piyasaya sunulur. Markalı gerçek içkiler olabileceği gibi sahteleri de bu kapsamda yer alır.
►Sahte İçki: 2005 yılında yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Alkollü İçkiler Tebliği’nde belirtilen üretim koşullarının dışında yöntem ve yollarla üretilen içkidir. Tehlikeli sonuçlar yaratır.
Raporu okuduktan sonra Mey Diageo Genel Müdürü Levent Kömür’le konuştum, önce şu mesajı verdi:
- Şu anda Türkiye pazarının ikinci büyük distile içki tedarikçisi “sahte-kaçak” ikilisi oldu. Buna da maalesef vergilerin yüksekliği yol açtı.
Oranların aşırı artmasıyla toplanan verginin artmadığını savundu:
- Aksine insan sağlığını tehdit eden “sahte-kaçak” işi yapanlar artıyor.
Şu örneği ortaya koydu:
- 1 litre “etil alkol” 90-120 lira. Bir şişe rakı ise ÖTV’siz haliyle 70 lira. ÖTV ile birlikte fiyat 200 liranın üzerine çıkıyor.
Adil bir vergi sisteminin sorunu çözeceğini vurgulayıp, ekledi:
- Alkollü içkilerin vergisi 6 ayda bir ÜFE kadar artıyor. Ocak ayında yeni bir artış gündeme gelecek. Ocak ayındaki artış pas geçilsin, vergi gelirlerinin düşmeyeceği görülür. Ayrıca tüketim de artmaz, sadece kayıtlı tarafa kayar.
20 günde “sahte içki”den 80’i aşkın can kaybı dikkate alınıp, ocak ayındaki vergi artışının pas geçilmesi düşünülse, Maliye ne kaybeder?
Renksiz, uçucu, zehirli sıvı metil alkol
MEY İçki’nin hazırladığı “sahte-kaçak alkollü içki" raporunda “etil alkol" ile “metil alkol"ün kimyasal açıklamaları da yer aldı:
► ETİL ALKOL: Kimyasal adı “etanol". Renksiz, hafif kokulu, yanıcı bir sıvı. Maya başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalarca şekerin fermantosyonuyla elde ediliyor. 100 gram şekerden 50 gram etil alkol çıkıyor. Yan ürün olarak da gliserin, asetaldehit, yüksek alkol, asit, ester ve az miktarda metil alkol (metanol) oluşuyor.
Yan ürünlerin etil alkolden ayrılması için belli bir ısı derecesine ihtiyaç duyuluyor. Bu ısı derecesine evde kaynatma-damıtma yöntemleriyle ulaşılmasının zorluğu biliniyor.
Tarımsal üretimden elde edilen etil alkol, yüzde 20’si midede, yüzde 80’i ince bağırsaklar yoluyla ulaştığı için karaciğerde metabolize edildiği için içki üretiminde kullanılabiliyor.
► METİL ALKOL: Kimyasal adı “metanol". Renksiz, uçucu, zehirli bir sıvı. Görünüşü etil alkolle aynı. IKarbonmonoksit ile hidrojenin yüksek basınç altında yüksek sıcaklıklarda karıştırılmasıyla sanayide kullanılmak amacıyla üretiliyor. Metil alkol, vücutta metabolize olmuyor. Vücuda girdikten sonra formaldehid ve formik asit isimli iki kimyasalla bozunuyor. Retinada formaldehit oluşumu körlüğe yol açabiliyor.
Etil alkol tüketimi katlandı, 9 milyon litreye kadar çıktı
MEY İçki’nin “sahte-kaçak içki raporu"nda son 4 yıl ile ilgili şu saptamalar yapıldı:
► 2017 yılında "etil alkol”e kolayca ulaşılmasıyla evde üretim trendi başladı. Üretim kitleri popüler oldu.
►Bu trendin yükselmesiyle 2018'de "etil alkol”e acılaştırıcı benzoat konuldu. Bunun üzerine evde "etil alkol” üretimine yönelenler oldu.
►2015 sonunda 4.5 milyon litre olan "etil alkol” tüketimi 2018'de iki katına çıktı.
20 cc işi çözer mi
MEY İçki, “sahte-kaçak alkollü içki”yle mücadelede en temel adımın kayıtlı-markalı üretimin üzerindeki vergi yükünün bundan sonra daha fazla artırılmaması olduğunu savunup, şu öneriyi de paylaştı:
► Tarım Bakanlığı’nın, sadece restoranlarda satılabilen 20 cc'lik şişelerin market ve bayilerde satılmasının önünü açmasını bekliyoruz.