Dünyanın belli ülkeleri sürekli çatışma içinde. Bu çatışma kimi ülkelerde iç çatışma, kimi ülkelerde komşularla çatışma, kimilerinde ise ekonomik çatışma var. Bu ülkelerin ortak yanları geleneksel liberal demokrasi kimliğine sahip olmamaları. Bir başka ortak yönleri ise enflasyon oranının yüksek seyretmesi, yani ekonomik krizle karşı karşıya olmaları.
Küresel ölçekte enflasyon oranının düşüşe geçtiği dönemde dünyada en yüksek enflasyon oranına sahip ilk 10 ülkenin verileri üzerinden demokrasi ekonomi ilişkisini sorguladığımızda anahtar değişkenlerimiz, faiz oranı, demokrasi endeksindeki yeri, ve yolsuzluk endeksinde nerede olduğu olacak.
Ülkeleri enflasyon oranına göre sıraladığımızda en yüksek enflasyon oranına sahip ilk iki ülke Latin Amerika’dan Arjantin ve Venezüella. Enflasyon oranı Arjantin’de yüzde 211, Venezüella’da yüzde 190. Demokrasi endeksinde Arjantin, tam demokrasinin hemen altında yer alan kusurlu demokrasi sınıfında yer almakta. Venezüella ise otoriter rejim sınıflandırmasının içinde. Üçüncü sırada ise yüzde 64,7’lik enflasyon oranı ile Türkiye var. Türkiye kusurlu demokrasinin bir alt derecesi olan hibrit-melez demokrasiye sahip ülkeler arasında.
Yüksek enflasyon oranına sahip hiçbir ülkede tam demokrasi yok. İki ülke kusurlu demokrasi ile, iki ülke melez demokrasiyle yönetilirken kalan altı ülkede otoriter rejimler hüküm sürmekte. Tablodan ortaya çıkan bir başka sonuçta çoğu ülkeler demokrasiden uzaklaştıkça yolsuzluğunda artıyor olması.
Türkiye 2017 yılında gelecek yıllarını da karartacak bir Anayasa değişikliği ile parlamenter demokrasiden Cumhurbaşkanlığı sistemine geçti. Rejim değişikliği ile ekonomiden, hukuka, eğitime kadar zaten çok iyi işlemeyen sistem tümü ile çöktü. Ülke yönetilemez hale geldi. Bakanlıkların yanına bir de Cumhurbaşkanlığı altında Başkanlıklar kuruldu. Örneğin 2024 yılı bütçesinin sahibi kim? Hazine ve Maliye Bakanlığı mı? Yoksa Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı mı? Burada bir sorun var ki, 2024 bütçesi daha yeni uygulamaya girmişken emekli maaşlarına yönelik düzenlemeye gidiliyor.
Bu savımızı desteklemek için ele alındığımız değişkenleri 2016 yılı ile kıyaslayalım. Düzenlediğim tablo Türkiye satırındaki parantez içindeki rakamlar 2016 yılına ait. Buna göre Türkiye Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş sonrasında demokrasi endeksinde 6 sıra geriye düşmüş. Yolsuzluk endeksinde de 26 sıra kaybederek 75.sıradan 101. sıraya gerilemiş. Demokraside geriye düşerken yolsuzluklarda artınca da enflasyon oranı yüzde 8,5’ten yüzde 64,7’ye çıkarken, faiz oranı da yüzde 8’den yüzde 42,5’a kadar yükseldi.
Son cümle demokrasi yoksa kriz var. Tercih halkın.
Okuma önerisi: Ersin Kalaycıoğlu, Halk Yönetimi.