Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Dr. Fatih Birol, “COP28 sonuçlarının söylendiği kadar kötü olduğunu düşünmüyorum. Biz COP28’in başarılı olarak nitelendirilmesi için 5 tane şart koymuştuk. 5 şartın 3.5 tanesi sonuç bildirgesinde yayınlandı. Petrol şirketlerinin ve petrol üreticisi ülkelerin muhalefetine rağmen, 28 yıldan beri ilk kez fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı sonuç bildirgesinde yer aldı” diyor.
13 Aralık’ta sona eren COP28 İklim Zirvesi, fosil yakıt çağının bittiğine dair açık bir sinyal vermesi nedeniyle “tarihi” bir zirve olarak değerlendirildi. Karar metninde fosil yakıtlara açıkça değinen ilk zirve niteliğindeki COP28’de, ülkelere zayıf bir ifadeyle de olsa enerji sistemlerinde fosil yakıtların kullanımından uzaklaşmaları çağrısında bulunuldu.
Türkiye iklim kriziyle güçlü bir şekilde mücadele etmek için hazırlanan yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği taahhüdü dahil birçok deklarasyona imza atmadı. Bunun yanı sıra, iklim değişikliği kaynaklı afetler için oluşturulan Kayıp Zarar Fonu’ndan yararlanmak istediğini belirtti.
COP28’in karar bildirgesinin büyük bir bölümü, Uluslararası Enerji Ajansı’nın yayınlamış olduğu Dünya Enerji Görünümü 2023 (WEO-2023) raporunu temel aldı.
2030 yılında temiz teknolojilerin bugüne kıyasla çok daha büyük bir rol oynayacağı bir enerji sistemini tanımlayan rapor, COP28’in başarılı bir COP olması için beş ana sac ayağından oluşan küresel bir strateji önermiş ve bunların ayrı bir gönüllü anlaşmada değil, resmi karar metninde yer alması ve finansmanla desteklenmesi gerektiğinin altını çizmişti;
■ Küresel yenilenebilir kapasitenin üç katına çıkarılması;
■ Enerji verimliliği iyileştirme oranının iki katına çıkarılması;
■ Fosil yakıt operasyonlarından kaynaklanan metan emisyonlarının yüzde 75 oranında azaltılması;
■ Yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde temiz enerji yatırımlarının üç katına çıkarılması için yenilikçi, büyük ölçekli finansman mekanizmaları;
■ Karbonu tutulmayan kömür yakıtlı enerji santrallerinin yeni onaylarının sona erdirilmesi de dahil olmak üzere fosil yakıtların kullanımında düzenli bir düşüşün sağlanmasına yönelik tedbirler alınması.
COP28 İklim Zirvesi’ni değerlendirmek üzere Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Dr. Fatih Birol ile Paris’te, ajansın merkezinde bir araya geldik. Dr. Birol’un yorumları şöyle:
Karar metni, enerji ve iklim tartışmalarında önemli bir dönüm noktası olacak
“Genel itibariyle COP28 sonuçlarının söylendiği kadar kötü olduğunu düşünmüyorum. Biz COP28’in başarılı olarak nitelendirilmesi için 5 tane şart koymuştuk. 5 şartın 3.5 tanesi sonuç bildirgesinde yayınlandı. Bunlar, küresel yenilenebilir Kapasitesinin üç katına çıkarılması; enerji verimliliği iyileştirme oranının iki katına çıkarılması ve fosil yakıt operasyonlarından kaynaklanan metan emisyonlarının yüzde 75 oranında azaltılması oldu. Fosil yakıtlar konusunda daha kesin bir dil kullanılmasını önermiştik. Onun yerine 2030 itibariyle fosil yakıtlardan uzaklaşma ifadesi kullanıldı. Bu bizim düşündüğümüz kadar kesin bir ifade olmamakla birlikte, piyasalara, yatırımcılara, enerji şirketlerine ciddi bir sinyal verdi. ‘Enerji dünyasının geleceği temiz enerjide, fosil yakıtlardan kademeli olarak uzaklaşmak gerek’ ifadesi 200 ülkenin imzası olan bir bildirge yer aldı. Bunun uluslararası enerji ve iklim tartışmalarında önemli bir dönüm noktası olacağını düşünüyorum. Dolayısıyla, çok başarılı olmasa da, başarılı bir toplantı oldu. Tabi ki eksikleri de yok değil. Sonuç bildirgesinin yüzde 70’ini UEA yazmış oldu.”
Rekabetçi bir ekonomi için temiz enerji teknolojilerine yatırım şart
“Nihai belgeyi Türkiye dahil tüm ülkeler imzaladı. Tabi ki önemli olan imza atmak değil, bunu hayata geçirmek. Biz Ocak ayından başlayarak, ülkelerin attıkları imzalar karşılığında aldıkları kararları ve attıkları adımları inceleyeceğiz. Sonuçlarını da Azerbaycan’daki COP29’ toplantısında yayınlayacağız. Türkiye, yenilenebilir enerjide güzel adımlar attı; ama hala potansiyelimizin çok küçük bir potansiyelini kullanıyoruz. Özellikle güneş ve rüzgarda muazzam bir potansiyelimiz var. Enerji verimliliğinde de büyük bir potansiyelimiz var. Türkiye ve tüm ülkeler için önemli olan şu; temiz enerji teknolojilerine geçmek dünyayı kurtarmanın ötesinde, ekonomiyi ve sanayiyi gelecek için hazırlamak anlamına geliyor. Örneğin Çin, şu anda dünyada temiz enerji konusunda şampiyon konumda. Çin, güneşte, rüzgarda, elektrikli arabalarda, hidrojende birinci sırada. Çin’in bu kadar önde olmasının nedeni, çevre ve iklim değil, Çin ekonomisini gelecek için hazırlamak. Bu nedenle Türkiye’nin de temiz enerji teknolojilerinde attığı adımları, mümkün olduğu kadar hızlandırması gerektiğini düşünüyorum. Bunu hızlandırırsak, hem ekonomimizin daha sağlam olmasını sağlarız, hem gelecek için hazırlıklı bir zemine oturturuz, hem de G20 ülkesi olarak görevlerimizi yerine getirmiş oluruz.”
İş dünyasının büyük ölçekte harekete geçmemesine şaşırıyorum
Önümüzdeki dönemde, AB ile ticaret yapan ülkeleri zorluklar bekliyor. Bunların başında Sınırda karbon vergisi geliyor. 2026 yılı itibariyle hayata geçirilecek olan bu uygulama, bizim için çok önemli. Türkiye ticaretinin yüzde 50’ye yakınını AB ile yapıyor ve Çin’den sonra bu uygulamadan en fazla etkilenecek ikinci ülke konumunda. Türkiye’nin demirçelik, alüminyum, çimento gibi sektörlerde karbon emisyonlarını azaltırken, AB ile ikili müzakerelere başlayıp, nasıl bir yol haritası izlemesi gerektiğine dair adım atması gerekiyor. Aksi takdirde birçok önemli sanayi dalında maliyetler yükseleceği için, rekabet gücümüz ciddi oranda zarar görecek. İş dünyasının çok daha önceden harekete geçip, yol haritası belirleme sürecine girmesi gerektiğini düşünüyorum. Bunun şimdiye kadar büyük ölçekte ele alınmamasına şaşırıyorum. Tabi ki, finans sektörü ve karar vericilerin de harekete geçmesi gerekiyor. COP28’in de ortaya koyduğu gibi, bu işte geri dönüş yok. Yaşanan dönüşüm, ekonomik olarak hayatımızı etkileyecek. Yepyeni bir teknoloji devrimi ile karşı karşıyayız. Elektrikli otomobil devrimi çok daha hızlanacak. Yenilenebilir enerji yatırımları çok ciddi bir şekilde artacak. Fosil yakıtlara olan bağımlılık azalacak.”
OPEC’e rağmen, 28 yıldır ilk kez fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı sonuç bildirgesinde
“COP28’in BAE’de düzenlenmesi birçok soru işaretine yol açtı. Buradan çıkacak sonuçların petrol ve doğal gazı destekleyeceğinden endişe edildi. Uluslararası Enerji Ajansı olarak oldukça ısrarcı bir tutum takındık. COP28 Başkanı Sultan El Jaber ile bir yıl içinde beş büyük toplantı düzenledik. COP28’de fosil yakıtlarla ilgili, finans, ekonomi ve enerji piyasalarına sinyal verilmezse, zirveyi başarısız olarak değerlendireceğiz dedik. Zirve sonucunda da fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı çıktı. Petrol şirketlerinin ve petrol üreticisi ülkelerin muhalefetine rağmen, 28 yıldan beri ilk kez fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı sonuç bildirgesinde yer aldı.”