Çirkin ve güzel

Mehmet Altay Yegin

Uluslararası Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Mütemadiyen her kötü olaydan sonra güzel olayların da cereyan ettiğinin bilinmesinde fayda vardır.

Güzel ve Çirkin, dünya edebiyatının en bilinen ve sevilen hikayelerinden biridir. Bu masal hem edebiyatta hem de popüler kültürde birçok kez yeniden yorumlanmış ve farklı sanat dallarına uyarlanmıştır. Fransız yazar Jeanne-Marie Leprince de Beaumont tarafından 1756 yılında yayımlanan yapıt, hem edebiyatta hem de sanatta birçok esere ilham vermiştir. Özellikle, "gerçek güzellik" teması, birçok yazar ve sanatçı tarafından yeniden yorumlanmıştır. Bu masal hem çocuklar hem de yetişkinler için şu evrensel mesajı taşır: “Gerçek güzellik, insanın içindedir”.

Bu sefer de tam tersten çirkin ve güzel olayları ele almak isterim. Aynı kurguyu dünya kurulduğundan beri, insanoğlu önce düzeni bozmak, sonrasında da bozulan düzeni tekrar düzeltme ekseni etrafında birleşmiştir. Mütemadiyen her kötü olaydan sonra güzel olayların da cereyan ettiğinin bilinmesinde fayda vardır.

Örnek vermek gerekirse; yakın tarihimizde savaşlardan sonra dünya ekonomisi yerle bir olmuş, dış ticaret durma safhasına gelmiştir. Dünya ülkeleri uluslararası ticareti artırmak ve yatırım ortamının iyileştirilmesi için çeşitli platformlarda bir araya gelerek dünya ticaretine hız vermeye çalışmışlardır.

1. Dünya Savaşı’ndan sonra şu kuruluşlar ortaya çıkmıştır:

- Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO- International Labour Organization): Kuruluş tarihi 1919’dur. Amacı, sosyal adaleti sağlamak, çalışma koşullarını iyileştirmek ve uluslararası ticarette adil rekabeti desteklemektir. Kuruluş diğer ekonomik işletmelerin yanı sıra ticaretle meşgul olan işletmelerde işçi hakları ve çalışma standartlarını iyileştirerek, uluslararası ticarette adil bir ortam yaratmayı hedeflemiştir.

- Milletlerarası Ticaret Odası (ICC- International Chamber of Commerce): Uluslararası ticaretin gelişmesine ve kolaylaştırılmasına yönelik çalışan önemli bir kuruluştur. Kuruluş yılı 1919’dur. Uluslararası ticaretin yeniden canlandırılması ve ekonomik iş birliğinin artırılması ihtiyacı doğrultusunda kurulmuştur. Hedefi uluslararası ticareti kolaylaştırmak, ticaretin önündeki engelleri kaldırmak ve ticari ilişkileri yeniden canlandırmaktır.

1. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan kuruluşlar ise şunlar olmuştur:

- Birleşmiş Milletler (United Nations- UN): Kuruluş tarihi 1945’tir. Amacı, uluslararası barışı sağlamak, ekonomik kalkınmayı desteklemek ve uluslararası iş birliğini artırmaktır. BM, ticareti doğrudan yönetmese de alt kuruluşları aracılığıyla ticaretin gelişmesine katkıda bulunulmasını sağlamıştır.

- Uluslararası Para Fonu (IMF-International Monetary Fund): Kuruluş tarihi 1944’tür. Amacı, uluslararası parasal iş birliğini sağlamak, finansal istikrarı desteklemek ve ticaretin önündeki engelleri kaldırmaktır. Ayrıca ülkelerin ödemeler dengesi sorunlarını çözerek uluslararası ticaretin önünü açmak da kuruluşun amaçları içinde yer almıştır.

- Dünya Bankası (World Bank): Kuruluş tarihi 1944’tür. Amacı, savaş sonrası yeniden yapılanmayı desteklemek, ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve yoksulluğu azaltmaktır. Banka, altyapı projelerine finansman sağlayarak ticaretin gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

- Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması Sekreteryası (GATT- General Agreement on Tariffs and Trade): Kuruluş tarihi 1947’dir. Amacı, gümrük tarifelerini azaltmak, ticaret engellerini kaldırmak ve serbest ticareti teşvik etmektir. GATT nezdinde uluslararası ticaretin önündeki engellerin kaldırılması yönünde çok taraflı müzakereler düzenledi. 1995 yılında anılan sekreterya, “Dünya Ticaret Örgütü” olarak yeniden yapılandırıldı.

- Avrupa Birliği (European Union- EU): Kuruluş tarihi 1957’dir. Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu olarak başlamıştır.  Amacı Avrupa ülkeleri arasında ekonomik ve siyasi entegrasyonu sağlamak olarak belirlenmiştir. AB, üye ülkeler arasında gümrük birliği ve serbest ticaret alanı oluşturarak ticareti canlandırmayı hedeflemiştir.

- Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD- Organisation for Economic Co-operation and Development): Kuruluş tarihi 1961’dir. Amacı, ekonomik kalkınmayı desteklemek, ticareti teşvik etmek ve küresel refahı artırmaktır. Üye ülkeler arasında ekonomik politikaları koordine ederek ticaretin gelişmesine katkıda bulunmak da kuruluşun amaçları içinde yer almaktadır.

20’nci yüzyılda ise 2001 yılındaki “İkiz Kule Saldırıları” olarak adlandırılan terör olaylarından sonra küresel düzeyde gümrük idareleri “önce güvenlik sonra ticaret” anlayışı ile bir dizi yeni düzenlemeyi yürürlüğe soktu.  C-TPAT (Customs-Trade Partnership Against Terrorism), ABD Gümrük ve Sınır Koruma İdaresi (U.S. Customs and Border Protection - CBP) tarafından yürütülen bir güvenlik programıdır.

Durumu birlikte değerlendiren Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya Gümrük Örgütü üyeleri, güvenlik kontrollerine halel getirmeksizin hiç olmazsa “güvenilir ticaret erbabı” olarak adlandırılan işletmelerin gümrük işlemlerini daha hızlı yürütmeye yönelik yeni bir düzenleme yapmaya ihtiyaç duydular. “Authorized Economik Operator” (Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör) düzenlemesi bu anlayışla birçok ülkede yürürlüğe sokuldu.

Türkiye’de ise bu düzenleme “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü” (YYS) adı altında 2013 yılında yürürlüğe sokuldu. 10.01.2013 tarihi Resmî Gazete’de yayımlanan “Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği” ile YYS belgeleri dağıtılmaya başlandı.

Saydığımız savaşlardan ve üzücü olaylardan sonra dünya ticareti her daim küllerinden doğmuş, yeni anlaşmalar ve düzenlemeler ile çıkış yolu bulmaya çalışmıştır. Bu vesileyle, güzel olayları beklemek için çirkin olaylarla karşılaşmamak adına, ülkelerin nice güzel projeler ile küresel refahı tesis etmesini temenni ederim.