Ekonomide bazı ezberler vardır. Bunlardan biri de “Çin dünyanın bir numaralı ekonomisi olacak”tır. Ancak coronavirüsten sonra bu ezber daha fazla tartışılmaya, test edilmeye başlandı. Son 20 yılda ucuz işgücü ve arazi ile rekabetçi kur desteği sayesinde hızla büyüyen Çin ekonomisi 2019 üçüncü çeyreğinde yüzde 6 ile son 30 yılın en düşük büyümesini kaydetti. Çin ezberinin tartışılması coronavirüs salgınından önce başladı. Son yıllarda birçok firma Çin’deki fabrikasını kapattı. Mesela Japon saat imalatçısı Citizen Guangzhou’daki tesisini kapattı. Microsoft da Nokia fabrikasını Vietnam’a taşıma kararı almıştı. Sadece onlar değil, Sharp ve Panasonic’in de aralarında olduğu 100’ün üzerinde fabrika kapandı ya da kapanıyor.
Batılı şirketler ucuz arazi ve işgücü cazibesine kapılıp 20-30 yıl önce üretimlerini Çin’e kaydırmaya başlamışlardı. Şimdi koşullar değişti. İşgücü maliyetleri ve arazi fiyatları 20 yıl öncesine göre arttı. Daha da önemlisi Çin pazarı batılı şirketlerin bekledikleri kadar hızlı büyümedi. Bu arada Hindistan, Sri Lanka ve Vietnam gibi Güneydoğu Asya’daki ucuz işgücü avantajına sahip ülkeler yatırımcı çekmek için çabaları artırdılar. Sadece onlar değil, üretim tesislerini Çin’e kaptıran ABD, Japonya ve Avrupa da yatırımcıları anavatanlarına geri çekmek için vergi ve yatırım teşvikleri vermeye başladılar. Trump iş başına gelir gelmez Çin’deki Amerikalılara “Çin’de ürettiğiniz malları ABD’de satmanıza izin vermeyeceğim” mesajını vermişti. Gereğini de önemli ölçüde yaptı.
“Made in China” cazibesini kaybediyor, Çin imalat sanayii krize doğru mu gidiyor? Bir sorun olduğu kesin. Mesela satın alma yöneticileri endeksi Ocak’ta 49.8’di. İki yıldır ilk defa 50’nin altına indi. Bu bir daralma sinyaliydi. Eğer artan kaçışın etkisiyle imalat sanayii daralmaya başlarsa, ortaya çıkacak işsizliği hizmet sektörünün absorbe etmesi mümkün değil. İhracattaki her yüzde 5’lik düşüş istihdamda üç milyonluk kayıba yol açıyor. Her yıl 8 milyon üniversite mezununa iş bulmak zorunda olan Çin için daralmanın siyasi anlamı çok büyük. İşsizlik 56 etnik grubu barındıran ülkede ciddi sorunlar yaratabilir. Bu nedenle yönetim ekonomiyi canlandırmak için tedbir üzerine tedbir alıyor. Finansman maliyeti ve vergileri düşürücü önlemler açıklıyor. Bu sürecin bize faydası olur mu? Olabilir ama çok sınırlı. Vietnam, Hindistan ve Tayland gibi ülkeler dururken Çin’den kaçanların mevcut koşullarda üretimi Türkiye’ye kaydırması çok mümkün değil. Biz ara malını Çin’den almak yerine içeride üretebilmenin şartlarını oluşturmalıyız.