✔ Cari dengede her ne kadar son sekiz yılın en kötü kasımı yaşanmışsa da gerçekleşme tahminlerin çok ötesinde değil. 2022, muhtemelen 47-48 milyar dolarlık bir açıkla kapatılacak.
✔Net hata noksan daha ılımlı seyretmeye başladı, kasım ayındaki açık milyar doların altında kaldı. Zaman içinde azalması beklenen NHN'nin tam tersi yönde gelişmesi ve ilk açıklandığı düzeyin üstüne çıkması ekimde yine gündeme geldi.
Cari işlemler dengesinde kasım ayında 3.7 milyar dolar açık verildi. Böylece on bir aydaki açık 41.8 milyar doları, yıllıklandırılmış açık da 45 milyar doları buldu.
Eğer aralık ayındaki açık 3.2 milyar dolar civarında tutulabilmişse 2022’nin tümündeki tutar 45 milyar dolarda kalmış olacak. Bu, aynı zamanda 2022’ye ilişkin tahmin. Ancak aralık ayının 3 milyar civarında bir açıkla geride kalmış olması çok küçük bir olasılık. Aralık ayındaki açığın 5 milyar doların üstüne çıkması ve böylece 2022’nin 47 milyar dolar civarında bir açıkla kapatılması bekleniyor.
Bu arada kasım ayının 3.7 milyar dolarlık cari açığı, son sekiz yılın en kötü performansının geçen yıl sergilendiğine işaret ediyor. Kasım ayları itibarıyla daha önce en yüksek cari açık 4.8 milyar dolarla 2014 yılında verilmişti. Hatta öyle ki 2018 ve 2019 yıllarında açık bir yana sırasıyla 2.4 milyar ve 196 milyon dolarlık fazla elde edilmişti.
Ya bu politika uygulanmasaydı!
Neyse ki geçen yıl ihracatı artırıcı ve cari azaltıcı bir politika(!) uygulandı da cari açık bu düzeyde kaldı. Hani “Ya bir de bu politika uygulanmamış olsaydı halimiz ne olurdu” diye düşünmeden edemiyor insan!
Şimdi “Ama enerji faturası yüzünden böyle oldu” diyenler çıkacaktır. Doğru, Türkiye enerji ithalatçısı ama bu 2022’ye özgü bir durum değil. Ayrıca geçen yıl tüm dünyada enerji fiyatlarının çok arttığı gerçeği de ortada. Türkiye net enerji gideri hariç tutulduğunda genellikle cari fazla veriyor, buna da tamam. İyi de enerji hariç cari denge verileri de öyle pek yüz güldürmüyor ki...
2022’nin kasım ayında enerji hariç tutulduğunda cari dengede 2.8 milyar dolar fazla verildi. Kasım 2021’deki fazla 3.6 milyar dolardı. 2020’de cari dengede enerji hariç 1.2 milyar dolar açık var ama söz konusu yılın pandemi dolayısıyla bir mazereti de var. Önceki iki yıla da bakalım; yine kasım ayları itibarıyla 2019’da 2.8 milyar, 2018’de 5.4 milyar enerji hariç cari fazla vardı. Daha önceki yıllarda ise tutarlar daha küçüktü.
NET HATA NOKSANDA ILIMLI SEYİR
2022’nin net hata noksanını iki zaman diliminde ele almak gerek. İlk dilim seyahat gelirlerinde revizyon yapılan ağustosa kadar olan dönem, ikincisi ise sonraki dönem.
Ağustosa kadar olan dönem için yapılan revizyonda daha sonra kayda değer bir değişiklik olmadı. Ocak-ağustos dönem için revizyon öncesi 28.3 milyar dolar olan net hata noksan ağırlıkla seyahat gelir kaleminde yapılan revizyon sonrasında 18.8 milyara indi.
Ağustos sonrası döneme gelince... Kasım ayında 899 milyon dolar olan net hata noksan için kuşkusuz şu aşamada bir revizyon söz konusu değil. Ama eylül ve ekim verileri revize edildi.
Eylülün net hata noksanı 1.1 milyar dolar aşağı çekildi. Bu anlaşılabilir bir revizyon. Hani net hata noksan temelde hangi kaleme yazılacağı bilinmeyen tutarlardan oluşuyor ya, net hata noksan bir artık ve denkleştirme kalemi ya ve zaman içinde buradaki tutar ilgili kaleme aktarılıyor ya... Tamam, eylülde de bu oldu, başlangıçta 2.6 milyar dolar açıklanan net hata noksandaki 1.1 milyar dolar ilgili kalemlere aktarıldı.
Peki ekim ayı için başlangıçta 660 milyon dolar olarak açıklanan net hata noksan ne oldu da zaman içinde büyüdü, bunu nasıl izah edeceğiz?
“Buraya kaydedilmesi gerekir” yaklaşımıyla ilgili kaleme yazılan tutar, “Yanlışlık olmuş” denilerek oradan alınıp net hata noksana mı aktarıldı ki ekim ayının başlangıçta açıklanan 660 milyon dolarlık net hata noksanı 479 milyon dolar revize edilerek 1.1 milyar dolara çıkarıldı?
Gerçi bu durum yeni değil. Özellikle yılın ilk üç ayında başlangıçta açıklanmış olan net hata noksan daha sonra önemli ölçüde artmıştı. Öyle ki ocak ve şubat aylarında ilk açıklandığı haliyle negatif olan net hata noksan pozitif milyar dolarları bulmuştu.
Bir kez daha altını çizelim. Net hata noksanın başlangıçta, pozitif ya da negatif olması ikinci planda, yüksek oluşması normal sayılsa bile bu tutarın daha sonra büyümesi pek anlaşılır değil.