Mersin Limanı’na 15 gün arayla iki gemi yanaştı. Birisi Uruguay’dan geldi ve içinde 16 bin baş sığır vardı. Diğeri ise Brezilya’dan 27 bin baş sığır getirdi. Gemilerin geldiği kokusundan anlaşıldı. Canlı hayvan gemisi limana her geldiğinde kenti kesif bir koku sarıyor. Bu kokuyu alan herkes dışarıdan hayvan ithal edildiğini anlıyor.
Kurban Bayramı öncesinde Mersin Limanı’na gelen gemilerle kurbanlık hayvan getirildiği yazıldı. Kurbanlık da vardı ama hepsi değil.
İşin doğrusunu öğrenmek için Tarım ve Orman Bakanlığı ile ithalatı yapan Et ve Süt Kurumu yetkilileri ile görüştüm.
Mersin’e gelen iki gemi ile toplam 43 bin baş canlı sığır geldi. Uruguay’dan gelen gemideki 16 bin başlık hayvanın 5 bini kurbanlık hayvandı. Kızılay, vakıf ve derneklere kurbanlık olarak verildi. Bu 5 bin başlık hayvanın 2 bin başı Kızılay için Et ve Süt Kurumu’nun Yozgat ve Sivas kombinasında bekletiliyor. Bu hayvanların kesimini Et ve Süt Kurumu yapacak. Uruguay’dan gelen 11 bini aşkın diğer hayvanlar ise kesimlik/kasaplık olarak Et ve Süt Kurumu’nun anlaşma yaptığı şarküteri ürünleri üreten imalatçı şirketlere verildi.
Et ve Süt Kurumu yetkilileri, piyasaya kurbanlık hayvan verilmediğini ve bundan sonra da verilmeyeceğini özellikle ifade ediyor. Yetkililer, kurbanlık besleyerek geçimini sağlayan üreticiler olduğunu ve bu üreticilere zarar vermemek için piyasaya kurbanlık verilmeyeceğini belirtiyor.
Brezilya’dan getirilen 27 bin başlık sığır ise besilik hayvandı. Yani üreticilere, yetiştiricilere bu hayvanlar dağıtılıyor ve 8-10 ay beslendikten sonra kesimi yapılarak piyasaya et olarak sunulacak.
Besilik ithalatı kapsamında getirilen hayvanlar ağırlıklı olarak küçük ölçekli besicilere veriliyor. Et ve Süt Kurumu yetkilileri: “Küçükler bu işten memnun. Çünkü daha önce büyük firmalar hayvan getirip küçüklere pahalıya satıyordu. Biz daha uygun fiyata satıyoruz. Küçüklerin piyasada kalmasını ve üretime devam etmelerini sağlıyoruz” diyor.
Et ve Süt Kurumu tarafından, yılbaşından bu yana şarküteri ürünleri üreten firmalara temin etmek üzere 25 bin baş kesimlik/kasaplık sığır ithalatı yapılmak üzere protokol imzalandı. Bugüne kadar 20 bin baş kasaplık hayvan getirilip bu üretici firmalara dağıtıldı.
Yapılan bu ithalatla son dönemde karkas et fiyatında bir miktar düşüş oldu. Karkas etin kilosu 400 liranın üzerine çıkmıştı. Bu ithalatla 400 liranın altına geriledi. Et ve Süt Kurumu yetkilileri et fiyatını dengelemek için kasaplık hayvan ithalatı yapıldığını hatırlatarak şu değerlendirmeyi yaptı: “Biz yaptığımız anlaşma çerçevesinde Güney Amerika’dan hayvanları getirmeye başladık. Bu hayvanları vermeye başladık ve piyasada et fiyatları düşmeye başladı. Tabi fiyatlar düşünce de sıkıntı oluyor. Üretici zarar ediyor. Bu nedenle fiyatların da çok düşmesini istemiyoruz. Ama gerekli bağlantıları yaptık ve sözleşmeyi de iptal edemiyoruz. Bir dengede götürmemiz gerekiyor.”
Kurbanlık hayvan ithalatını doğru bulmadıklarını belirten yetkililer: “Biz kurbanlık ithalatını doğru bulmuyoruz. Ama belli bir kesim ‘Et ve Süt Kurumu kurbanlık hayvan getirdi’ diyerek piyasada kurbanlık fiyatlarını düşürmeye çalışıyor. Doğru değil. Kurbanlık hayvan ithalatı yapmıyoruz. Sadece vakıflar için Kızılay için 5 bin baş bir hayvan temin ettik onu da piyasayı vermiyoruz, piyasayı etkilememek için.” görüşünü dile getirdi.
Et ve Süt Kurumu ithal ettiği kesimlik hayvanların kilosunu canlı olarak 160-170 liradan satıyor. Bu da karkas olarak 290-300 liraya denk geliyor. Piyasanın altında bir fiyata veriliyor. Bu hayvanları alanlar da piyasaya daha ucuza et satmaları gerekiyor.
Besilik, kesimlik (kasaplık) canlı hayvan ve karkas et ithalatını tek başına yapan Et ve Süt Kurumu, yılbaşından bu yana toplamda 35 bin ton et ithalatı yaptı. Bu ithalat için şarküteri ürünleri üreten şirketlerle aylık anlaşma/protokol yapılıyor ve ithalat bu çerçevede gerçekleştiriliyor. Özellikle stok oluşmaması için 2-3 bin ton ve en çok 5 bin tonluk ithalatlar yapılarak teslimatı yapılıyor. Amaç, piyasaları dengede tutmak.
Avrupa’da karkas etin kilosu 5 Euro ile 7 Euro arasında değişiyor. Et Süt Kurumu, etçi genç hayvan ırkı hayvan eti aldığı için kilo başına ortalama 6 ile 6.30 Euro’ya et alıyor. Polonya’dan ise etin kilosu ortalama 5,4 ile 5,6 Euro’dan alınıyor.
‘Eti çok ucuza alıp çok pahalıya satıyorlar’ iddiasının doğru olmadığını belirten Et ve Süt Kurumu yetkilileri: “ Birçok kişi karkas eti çok ucuza alıp çok yüksek fiyata sattığımızı iddia ediyor. Hatta 3 Euro’ya aldığımızı söyleyenler var. Bu kesinlikle doğru değil. Söylenen 3 Euro ancak reforme inek eti olabilir. Biz bu eti kesinlikle almıyoruz. Bizim aldığımız et gerçekten çok kaliteli ve fiyatı da ortalama 6,20 Euro. Ayrıca ucuz verdiğinizde içerdeki üreticiyi de bitirmiş olursunuz. Dolayısıyla üreticiyi zor duruma düşürmeyecek şekilde bu ithalatın yapılması ve fiyatın oluşması önemli. Çünkü biz eti getirip ucuza da verebiliriz ama ucuz verdiğimizde bu sefer üreticiyi bitirirsiniz. Türkiye’de hayvancılık biter. Bu nedenle eti pahalıya satıyoruz. Eti ucuz verdiğinizde içerdeki üretimi bitirirsiniz kontrolsüz bir ithalat yapıldı geçmişte. Bu da üretime 2010’daki gibi ciddi zarar verdi. Bu nedenle ucuz vermemek lazım” görüşünü dile getirdi.
Et ve Süt Kurumu’nun Ukrayna’dan ithal ettiği ette Salmonella hastalığı çıktı. Ukrayna’dan serbest ticaret anlaşması çerçevesinde 400 ton karkas et alınıyor. Laboratuvar incelemesinde Salmonella tespit edilince etin alındığı firmaya bildiriliyor. Bu etin alınamayacağı ifade ediliyor. Firma itiraz edince şehit numunesi alınıp et soğuk hava deposuna kaldırılıyor. Et depoda şu anda emanette bekliyor. Ukrayna’dan ithal edilen etin toplamı 400 ton. Hastalık tespit edilen 1 parti ve 20 ton. Fakat etin tamamı red ediliyor.
Şimdi de ticaret anlaşması kapsamında Sudan’dan et alınması gündemde. Et ve Süt Kurumu yetkilileri altyapı yetersizliği nedeniyle Sudan’dan et almayı düşünmediklerini söylüyor. Et alınması için kesimhanenin, laboratuarın, hijyen koşullarının uygun olması, ön soğutmanın yapılması gerekiyor. Sudan’da böyle bir altyapı yok. Et ve Süt Kurumu, genellikle ana tedarikçiden, doğrudan kesimhaneden et alıyor.
Kuzey Kıbrıs’ta et ithalatına karşı üreticiler 10 gündür eylem yapıyor. Dünkü yazımda bunu ayrıntılı olarak yazdım. Kıbrıslı yetkililer bu ithalat öncesinde Et ve Süt Kurumu’na danışmışlar. Kurum yöneticileri ithalatın devlet kontrolünde yapılması gerektiğini eğer et açığı varsa devlet kontrolünde ve üreticiye zarar vermeyecek şekilde ithalatın yapılmasını öneriyor. Ancak, Kıbrıs’ta otellere, lokantalara ve daha birçok kesime ithalat lisansı verilmiş ve herkes ithalat yapınca sorun olmaya başlıyor. Üreticiler de haklı olarak tepki gösteriyor. Çünkü böyle bir ithalat üretimi yok eder.
Özetle, besilik, kurbanlık, kesimlik canlı hayvan ve karkas et ithalatı ile ilgili son gelişmeleri Tarım ve Orman Bakanlığı ile Et ve Süt Kurumu yetkililerinin verdiği bilgiler çerçevesinde yazdım. Anlatılan bu bilgilere mutlaka itirazı olanlar vardır.
Et ve Süt Kurumu’nun ithal ettiği etlerde Salmonella hastalığı çıktığı ve bunun tüketiciye sattığı iddia edilmişti. Kurum bu konuda kamuoyuna yaptığı açıklamada özetle şu bilgilere yer verdi: “Kurumumuzca ithalatı yapılan ve laboratuvar sonucu Salmonella pozitif olan etler ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamanın yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Et ve Süt Kurumu piyasa regülasyonu kapsamında yurt dışı canlı hayvan ve karkas et alımı gerçekleştirmektedir.
Gıda güvenilirliği kapsamında, ithal edilen etlerin yurt içine girişlerinde Bakanlığımız tarafından kontrol muayenesi için numune alınmakta ve akredite laboratuvarda gerekli analizleri yapılmaktadır. 09.05.2024 tarihinde yapılan mikrobiyolojik analizlerde bir parti üründe hijyen standartlarına aykırı sonuçlar elde edilmiştir. Söz konusu etler komisyonumuz tarafından reddedilerek yüklenici kesimhane firmasına ihtarname çekilmiştir. Firma itirazları doğrultusunda etler dondurularak yediemin deposunda kontrollü şekilde muhafaza altına alınmıştır. Yapılan itirazlar değerlendirilmiş ve etlerin imhasına karar verilmiştir. İmha sürecinin tamamlanması için yüklenici firma temsilcisi beklenmektedir.
Bahse konu ürünlerin herhangi bir şekilde üretimde kullanılması veya satışı söz konusu değildir.
Kamu güvencesiyle yapılan et ve canlı hayvan ithalatının tüm süreçlerinde yüksek hijyen standartları uygulanmakta ve halk sağlığını korumak için gerekli tüm tedbirler alınmaktadır.”