Türkiye işgücü piyasaları bakımından esas olan işyerlerinde her zaman Türk vatandaşı işçi çalıştırılmasıdır. Ancak sektör veya işyeri ihtiyaçları doğrultusunda bazı işletmelerde yabancı işçi çalıştırma ihtiyacı gündeme gelebilmektedir.
Yabancıların çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmaları ve çalıştırılmaları yasaktır. Çalışma izni ise çeşitli kurallara bağlanmış olup koşullar sağlanmadığı takdirde çalışma izni verilmemektedir. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu hükümlerine göre Türkiye’de çalışacak yabancıları çalıştıran işverenler yabancının çalışmaya başlamasından önce işverenin çalışma izni alması zorunludur.
Çalışma izni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından, resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkı veren izni türüdür. Yurtiçi başvuru, yurtdışı başvuru, uzatma başvurusu, geçici koruma sağlanan yabancılar için çalışma izin başvurusu, uluslararası koruma sağlanan yabancılar için çalışma izin başvurusu olmak üzere dört çeşit başvuru türü bulunmaktadır.
Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin Ek maddesi gereğince uygulanan “Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri”, aynı yönetmeliğin 22’nci maddesinde yapılan değişiklikle güncellenmiş olup yeni çalışma izni değerlendirme kriterleri 1 Ekim 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
Yeni düzenleme ile çalışma izni değerlendirme kriterlerinde yer alan istihdam, mali yeterlilik ve ücret kriterleri güncellenmiş olup sektör, meslek veya iş temelinde yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bilanço esası usulüne tabi işyerlerinde, adına çalışma izni başvurusu yapılan yabancının çalışacağı işyerinde, istihdam edilmek istenilen her bir yabancı için en az beş Türk vatandaşının istihdam edilmesi gerekmektedir.
Son yıl net satış tutarı 50 milyon TL veya daha fazla olan işyerinde istihdam edilecek beş yabancıya kadar çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde istihdam kriteri uygulanmayacaktır.
Çalışma izni başvurularında 01/01/2025 tarihine kadar;
- İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100 bin TL veya brüt satışlarının en az 800 bin TL veya son yıl ihracat tutarının en az 150 bin ABD Doları olması,
- Şirket ortağı yabancının, sermaye tutarının en az 40 bin TL olması mali yeterlilik kriteri bakımından yeterli kabul edilecektir. Sektör, Meslek veya İş Temelinde Özel Değerlendirme Kriterleri bakımından, bilişim sektörü, eğitim sektörü, ev hizmetleri sektörü, havacılık sektörü, ileri teknoloji gerektiren sektörler, kamu projeleri, sağlık sektörü, turizm sektörü ve yabancı öğrencilere ilişkin kriterler çalışma izni açısından çeşitli ayrıntılara sahiptir. 01.10.2024 tarihinden itibaren yabancıya ödenecek ücret, çalışma izni başvurusu tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan brüt asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle;
- Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 5 katından,
- Mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katından,
- Diğer yöneticiler için asgari ücretin 3 katından,
- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar için asgari ücretin 2 katından,
- Ev hizmetleri ve diğer mesleklerde/ işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücret düzeyinden az olamayacaktır. Bu kapsamda 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca 2024 yılında uygulanacak idari para cezalarının tutarları şu şekildedir:
- Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işverenlere her bir yabancı için: 56.752 TL XÇalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancıya 22.688 TL
- Çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan yabancıya 45.406 TL X6735 sayılı Kanun’da öngörülen bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmeyen bağımsız ve süresiz izinle çalışan yabancı ile yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için, 3.768 TL’dir.
Bu kapsamda yabancı personel çalıştıracak işverenlerin çalışma izni alması, çalışanın yapacağı işe göre en alt seviyedeki ücreti ödemesi ve gerekli bildirimleri yapması gerekmektedir.