Ahmet Metin AYSOY
SGK E Başmüfettiş
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan ifadesiyle “işyerinde psikolojik taciz” (mobbing), Türk Dil Kurumu'nun “Bezdiri” olarak tanımladığı olgu; işyerlerinde vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama ve gözden düşürme olarak açıklanmıştır. Başka bir ifadeyle mobbing, işyerinde bir veya birkaç kişinin, istenmeyen kişi olarak ilan ettikleri kişiyi süreklilik arz eden bir sıklıkta sindirme amacı ile dışlayarak yıldırmak, bezdirmek ve kişinin özgüvenine uygulanan psikolojik ve hatta fiziksel saldırgan bir davranıştır.
Mobingin unsurları nelerdir? Mobingi ispat yükü kime aittir?
Bir hareketin mobbing sayılabilmesi için yıldırma, dışlama ve gözden düşürmenin sistematik, sürekli ve kasıtlı olması gerekir. Ayrıca, bu şekilde davranışlara maruz kaldığını ispat yükü iddia edene düşer. Yani işçi mobbinge maruz kaldığını ispat etmelidir. (Yargıtay 22.HD. 28.12.2017 gün, 2016/6932 E, 2017/31060)
Çalışan iş arkadaşlarının tanıklığına dayanarak mobinge maruz kaldığını kanıtlayabilir mi?
Bu sorunun cevabını aşağıda belirtilen Yargıtay Kararı’nda bulabiliriz:
‘’Tanık beyanları doğrudan görgü ve bilgiye dayalı olmayıp genel olarak davacıdan duyuma dayalıdır. Ayrıca beyanlarda sistematik bir baskı durumu da ortaya konmamıştır. Bu durumda mobbingin ispatlandığı söylenemez. Öte yandan tanık beyanları kişilik haklarına saldırı eylemini ispatlamada da yetersiz olup başka somut delil de yoktur. Açıklanan nedenlerle Mahkemece manevi tazminat isteminin reddi yerine kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. ‘’(Yargıtay 9.HD, 11.12.2018 gün, 2016/16456 E, 2018/22875)
Bu karar bağlamında, çalışanın iş arkadaşlarının tanıklığına dayanarak mobbingi ispatlayabilmesi, tanık beyanlarının duyuma bağlı değil, doğrudan görgü ve bilgiye dayalı olması, tanık beyanlarıyla sistematik ve devamlı baskı durumunun ortaya konulabilmesiyle ilintilidir.
Psikiyatri raporu kanıt olur mu?
Psikolojik tacizin uygulama biçimi süresi ve şiddeti ile bağlantılı olarak mobbbinge maruz kalan çalışanda bir çok ruhsal bozukluk ortaya çıkabilir. Sıkıntı, öfke, karamsarlık, uyku sorunları, depresif belirtiler, anksiyete belirtileri, davranış sorunları görülebilir. Bu bağlamda gördüğünüz tedavi ile ilgili olarak alacağınız mobing psikiyatri raporu mobingi kanıtlamada delil olarak kabul edilmektedir. (Yargıtay 21.2.2014 gün, 22. HD 2014/2157 E, 2014/3434 K)
Mobbinge uğrayan çalışanın hakları nelerdir?
İş yerinde en az bir yıl kıdeminiz varsa İş Kanunu m.24/II- b ve d kapsamında haklı nedenle fesih ile kıdem tazminatı hakkınızı kullanabilirsiniz. Kişilik haklarınızın ihlal edildiği gerekçesiyle Asliye Hukuk Mahkemesi’ne Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu’na dayalı maddi ve manevi tazminat davası açabilirsiniz. İş Kanunu’nun 5’inci maddesine dayalı olarak şartlar sağlandığı takdirde ayrımcılık tazminatı talep edebilirsiniz.
Nerden bilgi ve destek alınabilir?
ALO 170 telefon hattından faydalanabilirsiniz. İşyerinde psikolojik taciz konusunda eğitilmiş ve hattı arayanlara destek olmak üzere görevlendirilmiş psikologlar, kişileri bilgilendirilmekte ve yönlendirmekte ve şikayet başvurusunda bulunmak isteyenlerin başvuru taleplerini almaktadır. ALO 170 çağrılarına en geç 72 saat içerisinde dönüş yapılmaktadır.