Dr. Y. Burak ASLANPINAR
Avukat / Uzman Arabulucu / Ph.D. (Maliye-Vergi Hukuku)
2022 yılında uygulanacak asgari ücret, önceki yılın yarısı kadar artırıldı.
Asgari ücretli için avantajlı bir diğer düzenleme de vergisel yönden geliyor. TBMM’deki kanun teklifine göre; “Asgari ücretli olarak çalışıp ücret ve ücret sayılan ödemeleri toplamı aylık brüt asgari ücret tutarını aşmayan hizmet erbaplarının ücretleri” gelir vergisinden istisna tutulacak. Yani asgari ücretliden gelir vergisi alınmayacak.
1 TL ile istisna fırsatı kaçabilir
Kanun teklifi böyle geçerse bazı sakıncalar ortaya çıkabilir.
Öncelikle, brüt asgari ücret olan 5.004 TL’nin sadece 1 TL bile üstünde ücreti olanların istisnadan yararlanamayacak olmasının, Anayasal “vergilemede adalet” ve “kanun önünde eşitlik” ilkelerine uygun olmadığı iddia edilebilir.
Bununla birlikte, asıl önemli sakınca, aslında asgari ücretle çalışmayan kişilerin asgari ücretli olarak gösterilmesi durumunun artacak olması. Zaten şu anda da çok karşılaşılan bu uygulama, istisnadan yararlanmak için muhtemelen daha da yaygınlaşacak.
İşin ilginç tarafı, vergi kanunlarına göre, işçinin ücretini düşük göstermek, tamamen kayıtsız yani kaçak çalıştırılmasından daha ağır şekilde cezalandırılıyor.
Ücreti düşük göstermek vergi kaçakçılığı ama işçiyi kaçak çalıştırmak değil
İki işveren düşünelim. Bir tarafta kaçak yani kayıt dışı işçi çalıştıran, işçinin çalıştığına dair bir kayıt tutmayan işveren var. İşçi için ne vergi ödüyor ne de sosyal güvenlik primi yatırıyor.
Diğer tarafta ise işçiye verdiği ücreti, bordroda düşük gösteren başka bir işveren var. Örneğin, işçinin ücreti 7.000 TL olmasına rağmen ücret bordrosu asgari ücret üzerinden düzenleniyor.
Hangisinin yaptırımı daha ağır olmalı? Mantıken, kaçak işçi çalıştıran ilk işveren hakkında daha ağır ceza uygulanması gerekir, değil mi?
Ama vergi bakımından cevap tam tersi yönde.
Hem para hem de hapis cezası var
Konuyu düzenleyen Vergi Usul Kanunu’nun 344. maddesi ikili bir ayırıma gitmiş. Buna göre;
1) Vergi ziyaına (kaybına) neden olunuyorsa,
- Ziyaa uğratılan vergi, bu verginin 1 katı kadar vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte alınıyor.
2) Bu vergi ziyaına, VUK’un 359. maddesinde yazılı olan fiillerle (vergi kaçakçılığı suçları ile) neden olunuyorsa,
- Ziyaa uğratılan vergi, bu verginin 3 katı kadar vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte alınıyor (Asgari ücrette vergi istisnasına ilişkin yeni kanun teklifinde vergi bu ceza ve faizin işverenden tahsil edileceği ayrıca belirtilmiş).
Üstelik ceza mahkemesinin yapacağı yargılama sonucunda hapis cezası da verilebiliyor.
Ücreti düşük gösteren bordro: muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge
Söz konusu 359. maddede yer alan fiillerden (vergi kaçakçılığı suçlarından) yazımızla ilgili olanı yani işçinin ücretinin bordroda gerçeğinden farklı gösterilmesi ise “muhteviyatı (kapsamı) itibariyle yanıltıcı belge” oluşturuyor.
Böyle bir belgenin düzenlenmesi veya kullanılması durumunda, vergi ve 3 kat vergi ziyaı cezası istenildiği gibi 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalınıyor (VUK md. 359/a-2). Yani hem parasal yaptırımı hem de hapis cezası var.
Diğer taraftan, kaçak işçi çalıştıranlar, hiç belge düzenlemedikleri için bu madde kapsamına girmiyorlar. Vergi ziyaı cezası, verginin 3 katı değil 1 katı olarak kesiliyor. Daha da önemlisi hapis cezası söz konusu değil. Pek adil görünmüyor ama vergi kanunları açısından durum böyle.
Yalnızca “asgari ücretliler” değil “asgari ücret kadar” istisna olmalı
Vergi istisnası, kanun teklifindeki gibi yalnızca asgari ücretliler ile sınırlı tutulursa anayasal ilkelere aykırılık olabileceği gibi istisnadan yararlanmak için bordroda ücretin düşük gösterilmesi uygulaması daha da yaygınlaşabilir. Böylece patronlar hiç beklemedikleri vergi incelemeleri ve cezalarla karşılaşabilirler.
Asgari ücretten yüksek ücret alanların da ücretlerinin asgari ücret kadarki kısmının istisna kapsamına alınması bu sakıncayı giderebilmek için en doğru çözüm olarak görünüyor.