✔ Yine aynı avuntu: "Büyümede diğer ülkelere fark atıyoruz..."
✔ Biz gelirimiz örneğin yüzde 100 artışla 5'ten 10'a çıkardık diye, gelirini yüzde 10 artışla 100'den 110'a çıkaran ülkeden daha iyi durumda mı oluyoruz?
TÜİK 2021'in son çeyreğine ilişkin GSYH gerçekleşmesini açıkladı ve görüldü ki Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 11’lik bir büyüme kaydetti. Ama büyümeye ilişkin gerçek performansı görmek için döviz bazındaki duruma ve bundan da önemlisi kişi başına gelire bakmakta yarar var.
Kaldı ki kişi başına gelirin ne kadar arttığı da aslında ikinci planda. Hangi düzeydeyiz, onu söylemek gerek.
Varsayın ki biz 5’ten 10’a çıktık; yüzde 100 artış kaydettik. Ama diğer yanda bir başka ülke 100’den 110’a çıktı ve yalnızca yüzde 10 artış sağlayabildi. Bizim gelirimiz kaç; 10, diğer ülkenin kaç; 110. Ne var ki bizdeki artış yüzde 100, o ülkedeki yüzde 10.
Şimdi biz tutup bununla övüneceğiz öyle mi? Aslında ne tuhaf övünüyoruz da... Hala gerçek tablonun içinden cımbızla çekilerek bu tür cinlikler çıkarılmaya çalışılmıyor mu, insan hayret ediyor.
Büyümeye ilişkin olarak hep Türkiye’nin diğer ülkelerden pozitif yönde nasıl ayrıştığını, nasıl hızlı büyüdüğümüzü duyuyoruz. Aslında yalnızca bir yıla değil, bir döneme bakınca bunun doğru olmadığı da ortada ya...
Resmi verilere bakalım. TÜİK verilerine göre geçen yılki GSYH 802.7 milyar dolar oldu. Kişi başına gelir de 9.539 dolar olarak gerçekleşti.
GSYH büyüklüğü önceki üç yılın, kişi başına gelir de önceki iki yılın üstünde. Yani gidişat iyi!
Acaba öyle mi, gidişatımız gerçekten iyi mi?
Biraz daha geri dönerek değerlendirme yapmak gerekir.
MAZİYİ ARIYORUZ
GSYH büyüklüğünde ve kişi başına gelirde 2010’dan bu yana olan dönemin verilerini çıkardık.
Bakıyoruz bakıyoruz; “Büyüdük, coştuk, dünyaya fark attık” denilen verileri bir türlü göremiyoruz.
Grafik gerçek gidişatı o kadar açık bir şekilde ortaya koyuyor ki... Kişi başına gelirde 2013 yılında 12.582 dolara kadar çıkmışız. Sonra iniş başlamış. Hem de ne iniş!
Pandeminin de etkisiyle kişi başına gelir 2020 yılında 8.597 dolara kadar gerilemiş.
2013’te 12.582, 2020’de 8.597... Yani kişi başına gelirin üçte biri gitmiş, bu dönemde yaklaşık 4 bin dolarlık kayıp var.
Gerçek kaybın çok daha fazla olduğu da görmek gerek. Kişi başına gelir hesabında mülteciler yok. Yani oluşan milli geliri paylaşan kişi sayısı çok daha fazla. Bu durum da dikkate alınırsa son yıllar için hesaplanan kişi başına gelirin gerçekte çok daha daha düşük olduğu ortaya çıkacaktır.
GELİR 2007'NİN BİLE ALTINDA
Tablo ve grafiğimiz 2010’dan başlıyor ama kişi başına gelirde daha önceki yılların verilerini de aktaralım.
Kişi başına gelir 2007 yılında 9.735 dolar düzeyinde oluşmuştu. 2021 yılına gelmişiz; bir önceki yıla göre arttığı için mutlu olduğumuz kişi başına gelir 9.539 dolar ve 2007’deki düzeyin bile hala altında.
Kişi başına gelir 2008’de de 11.018 dolar düzeyindeydi. 2009’da küresel krizin etkisiyle yeniden hızlı bir gerilemeyle 9.044 dolara gerileyen kişi başına gelir daha sonra yeniden 10 bin doların üstüne çıktı. 2010-2017 dönemi hep 10 bin doların üstünde geçildi, bu seviyeler 2018 yılıyla birlikte geride kaldı.
BU YILIN HEDEFİ 9.947 DOLAR
2022-2024 dönemine ilişkin orta vadeli programa göre bu yılın GSYH hedefi 850 milyar dolar, kişi başına gelir hedefi de 9.947 dolar. Geçen yıl cari fiyatlara göre 7.2 trilyon lira düzeyindeki oluşan GSYH’nin de bu yıl 7.9 trilyon liraya çıkması öngörülüyor.
Döviz bazındaki büyüklüklerin tutması için cari fiyatlara göre GSYH’nin çok daha yukarıda oluşması gerekecek. Çünkü bu yıla ilişkin tüm denge doların yıl ortalamasında 9.27 olacağı varsayımına dayanıyordu. Oysa doların ilk iki aylık ortalaması 13.57 ve doğaldır ki yıl ortalaması çok daha yukarıda oluşacak.
Dolar cinsi GSYH ve kişi başı gelir hedefinin tutması için ya kur düşmeli ya TL cinsi GSYH çok artmalı. Bu da rekor bir enflasyon anlamına gelir. Bunlar olmazsa dolar cinsi GSYH ve kişi başına gelir çok aşağı inecek demektir.