Ferda Besli - BESFİN CEO’SU
6 Şubat 2023 tarihinde yaşadığımız büyük felaket sonrasında yaralarımızı sarmaya çalışırken bu afetin getirdiği hasarın tespitine yönelik sayılar kesinleşmeye başladı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Sayın Kurum’un açıklamalarına göre 608 bin bağımsız bölüm ağır hasarlı olup tekrar inşa edilecektir. Bizim hesabımıza göre altyapı dahil 40 milyar dolar bir harcama yapılacaktır. Aynı zamanda bir risk faktörü olarak karşımızda duran olası Marmara depreminin de hasarlarını en az kayıpla yönetmek için şimdiden global kurumlar ile finansal hazırlık yapılmalıdır.
6 Şubat 2023 tarihinde yaşadığımız deprem verdiği hasar ve kayıpları ile önemli bir dünya olayıdır ve bu afetin zararların giderilmesi için başta Hazine ve Maliye Bakanlığı olmak üzere ilgili STK ve kurumlarımız global multilateral ve bilateral kalkınma bankaları ile işbirliği yapmamız gereklidir.
Önerilerim,
- Multilateral Kalkınma Bankaları ile finansman ve sigorta için iş birliği. Bu bankalar,
IsDB, EBRD, EIB, WB, ADB. Dünya Bankası 500 milyon dolar Şili, 400 milyon dolar Kolombiya, 260 milyon dolar Meksika ve 200 milyon dolar Peru için ulusal felaketlerin önlenmesi ve yeniden yapılandırma için tahvil çıkarmıştır (OECD Report) Yine Dünya Bankası’nın “ Financial Protection Against Natural Disasters” bölümü doğal afetlerin finansmanında çok aktifler. Ülkemize yardım 1.78 milyar dolar yardım da bu fondan gelmiştir.
- Bilateral Kalkınma Bankaları ile finansman ve sigorta iş birliği. Bu bankalar,
KfW, DEG, AFD, OPIC, CDC, FMO. KfW Endonezya’da Solawesi ve Lombok Bölgelerinde meydana gelen felaket sonrasında yeniden yapılandırma için 2018 yılında 25 milyon Euro fon sağlamıştır. Aynı zamanda banka Afrika’da afetlerin getireceği zararları önlemek için sigorta da yapmaktadır.
- Yurt dışı sermaye piyasalarında multilateral veya bilateral kalkınma bankalarının öncülüğünde “Deprem Hasarlarının Giderilmesi ve Önlenmesi”ne yönelik tahvil çıkarılması (Catastrophe Bond). Örnek olarak FONDEN ( Mexico’s Natural Disaster Fund) üç işlemde toplam 765 milyon dolar sermaye piyasalarından borçlanmıştır (OECD Report)
- COP28’de “Loss and Damage” kapasamına depremin de alınması sağlanmalıdır. Mısır’da 20 Kasım 2022 de yapılan İklim Değişikliği COP27 Konferansının 5 önemli sonuç başlığından biri de “Loss and Damage” idi ( Kayıplar ve hasarlar). Buradaki amaç ilkim değişikliğinin yola açtığı kayıp ve hasarların (aşırı yağışın getirdiği sel, deniz seviyesinin yükselmesinin getirdiği zararlar, kuraklık ve depremi de eklemek lazım.) finansmanına yönelik olarak dünya ülkelerinin ortak çözüm ve finansman için iş birliği yapılması kararı alınmıştır. 6-12 Kasım 2023 tarihinde Birleşik Arap Emirlikleri’nde yapılacak COP28 toplantısında yaşadığımız afet gündeme getirilmeli ve deprem de bu kapsama alınmalıdır.
Sonuç olarak, 6 Şubat 2023 tarihinde yaşadığımız büyük afet ve ülkemizin yaşadığı büyük deprem risk nedeniyle hem mevcut hasarlar ve yeniden yapılandırma hem de yaşanacak deprem riskinin hasarlarının en aza indirilmesi için sorunu global kurumlarla iş birliğini artırarak çözmenin iyi bir fikir olduğunu düşünüyorum.