Ekim’de aylık bütçe açığı geçen yıla göre 10 milyar TL ve yüzde 67 gibi keskin bir düşüşle 4.89 milyar TL düzeyine indi. Geçen yıl 8.07 milyar TL açık veren faiz dışı bütçe 2020 Ekim’inde 6.87 milyar TL fazla verdi. Aylık bütçe açığındaki bu düşüşte bütçe gelirlerindeki artış başrolü oynadı. Bütçe harcamaları 17.38 milyar TL ve yüzde 21.65 artarken, gelirler 27.38 milyar TL ve yüzde 41.88 gibi etkili bir artış gösterdi. Bu resme bakarak bütçede düzelmenin başladığını umut edebilir miyiz? Bu konuda bir şey söyleyebilmek için hem biraz daha ayrıntıya, hem de büyük resme, ana eğilimlerin gücünü koruyup korumadığına bakmamız gerekiyor.
Büyük resmin iki temel göstergesini sayfadaki grafiklerde görüyorsunuz. Bütçe açığı da, faiz giderleri 2017 başından beri adeta roket gibi şahlanmış vaziyette. 12 aylık bütçe açığı 58.10 milyar TL ve yüzde 52.14 artarak 169.52 milyar TL’ye dayanmış. 12 aylık faiz dışı açık yüzde 177.80’lik artışla neredeyse üçe katlanarak 38.31 milyar TL’ye ulaşmış. 12 aylık toplam faiz gideri yüzde 34.40’lık artışla 131.21 milyar TL’ye çıkmış.
Aylık bütçe verilerinin ayrıntısına bakınca gözüken manzara ise şöyle: Ekim bütçesinde görüntüyü değiştiren faktör, genel bütçe gelirlerindeki yüzde 43.93’lük artış. 2019’a göre 27.61 milyar liralık bir artış var. Bu artışta vergi gelirlerindeki 22.03 milyar lirayı bulan artış belirleyici kalem.
Vergi gelirlerindeki artış, gelir ve kurumlar vergisi gelirlerindeki artıştan değil, tamamen dolaylı vergilerden geliyor.
KDV gelirleri geçen yılın ekimine göre yüzde 120.23 ve 5.78 milyar TL artmış. Vergi gelirlerindeki artışın dörtte biri buradan geliyor. ÖTV gelirlerindeki artış ise 8.78 milyar TL ile vergi gelirlerindeki artışın neredeyse yüzde 40’ını oluşturuyor. ÖTV gelirlerindeki artışın da 4.91 milyar TL’si motorlu taşıttan, 2.03 milyar TL’si tütün mamullerinden geliyor. Buradan KDV gelirlerindeki artışın da önemli bölümünün sadece otomotivden geldiğini de anlıyoruz. Vergi gelirlerindeki artışın 5.70 milyar TL ile yaklaşık dörtte birini de ithalattan alınan vergi gelirlerinden kaynaklanıyor. Bunu da kurlar ve ithalattaki artış gibi hastalıklı bir gelişmeye borçluyuz.
Buradan vergi geliri artışının esas kaynağının otomobil satışları ile ithalat olduğu sonucu çıkıyor. Ertelenmiş talebin düşük faizle uyarılmasıyla otomobil satışlarında yaşanan hareketliliğin önümüzdeki dönemde sürdürülmesi zor.
Bütçedeki bozulmanın dört yıldır güçlenerek sürüyor olması, onun oldukça kökleşmiş bir hastalık haline geldiğini gösteriyor. Dolayısıyla değişmesi, cılız dönüşlerle değil ancak köklü politika ve konjonktür değişiklikleriyle mümkün olabilir. Ekimdeki kısa soluklu gelişmelere dayalı görüntüye bakarak umutlanmak mümkün gözükmüyor.