Mevzuat ne diyor?
Bilindiği üzere; 2003 yılında çıkarılan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu, devletin ya da daha teknik ifadeyle merkezi yönetimin bütçe usul ve esaslarını içeren mali anayasasıdır. Yani bütçelerin hazırlanması ve uygulanması ile ilgili tüm esaslar bu kanunda yer alır.
Anılan kanunun 15. maddesine göre; merkezi yönetim bütçe kanunu hazırlanırken, yılı bütçesi ile bunu izleyen 2 yılın gelir ve gider tahminleri, bütçe açığı veya fazlası ile ilgili açıklamalar, vergi muafiyet ve istisnaları nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları ile diğer bütçe uygulama esasları belirlenir.
Bu arada aynı kanunun 16. maddesinde de “Orta vadeli program, malî plan ve bütçe hazırlama rehberi” başlığıyla şu düzenleme yer alır: “Cumhurbaşkanlığı merkezî yönetim bütçe kanunu teklifini hazırlar ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonu sağlar.
► Merkezî yönetim bütçesinin hazırlanma süreci, Cumhurbaşkanı tarafından en geç Eylül ayının ilk haftası sonuna kadar kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde onaylanan orta vadeli programın Resmî Gazete’de yayımlanması ile başlar.
► Orta vadeli program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan orta vadeli malî plan, en geç Eylül ayının 15’ine kadar Resmî Gazete’de yayımlanır.
► Bu doğrultuda, kamu idarelerinin bütçe tekliflerini ve yatırım programını hazırlama sürecini yönlendirmek üzere; Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanarak en geç Eylül ayının 15’ine kadar Resmî Gazete’de yayımlanır”.
Düzenlemeden de anlaşılacağı üzere; Orta Vadeli Plan (OVP), hükümetin gelecek 3 yıla ilişkin yol haritasını ortaya koyar. Bu düzenlemenin amacı, öngörülebilir, istikrarlı bir kamu maliyesi düzenini oluşturmaktır. Hatta düzenlemeleri belli sürelerde yapma yükümlülüğü getirerek disiplin sağlamak amaçlanır. Nitekim her yılın eylül ayının ortasına kadar Orta Vadeli Plan’ın Resmi Gazete’de yayımlanması ile bütçe sürecinin başlatılması esastır.
Ancak; Eylül ayının sonuna gelmek üzereyiz; henüz Orta Vadeli Plan yayımlanmış değil. Hatta iktidardaki Cumhurbaşkanlığı Hükümetinin adını değiştirerek Yeni Ekonomik Program (YEP) belgesi ortada yok.
Rakamlar ne diyor?...
Yasal yükümlülük gereği yayımlanmak zorunda olan OVP ile ilgili rakamlar da hep değişiyor. Gelecek 3 yılın tahminlerini gösteren temel ekonomik göstergelerin sürekli sapma gösterdiği anlaşılıyor.
Dilerseniz geçen yıl yayımlanan 2020-2022yılları OVP büyüklüklerini hatırlayalım. (TABLO-1)
Bu rakamlar, 2019-2021 yılları Orta Vadeli Planı’nda da2018-2020 Orta Vadeli Planında da ve öncekilerde de çok farklıydı.
Örneğin yukarıdaki tabloya göre 2020 için öngörülen ABD Doları cinsi GSYH büyüklüğü 812 milyar dolar iken, bu bir önceki yıl Orta Vadeli Plan’da 858 milyar dolar, bir daha öncekinde ise 923 milyar dolar olarak öngörülmüştü. Yani aynı yıla ait tahminler tutturulabilmiş değildi.
Peki şimdi ne olacak?...
Önce şu soruyu sormak gerekiyor. Eğer rakamlar hedef olarak tutturulmayacaksa kamu mali disiplini nasıl sağlanacak? Dünyanın çağdaş ülkeleri bu ilkelerle göre yol alıyorsa biz nasıl hareket edeceğiz?
Gelelim şimdiye... Şimdinin sorusu da şu: 2021-2023 dönemi Orta Vadeli Plan büyüklükleri nasıl olacak?
Normal şartlarda siyasi iktidar döneminin yarısına yaklaşmışken, siyasi bir manevra ile hiç ummadığın bir zamanda bir pazar günü ansızın sandıkları görme ihtimali uzak değilken, Cumhuriyetin 100. yılına doğru yol alırken bu rakamlar ne olacak?
Tek kelimeyle Hükümetin işi çok ama çok zor olacak!... Özellikle bütçe büyüklüklerini oluşturmak ve daha da önemlisi hedefleri tutturmak gerçekten çok zor olacak.