✔ Bankaların mevduata fiilen uyguladığı en yüksek faizle vatandaş için geçerli olan ortalama faiz arasında çok büyük farklar oluşuyor.
✔ Fark döviz hesaplarında çok dikkat çekici. Vatandaşın hesabına yüzde 1 bile faiz verilmeyen dolarda kimlere, hangi bankalar tarafından ve hangi gerekçeyle yüzde 3.84 faiz uygulandı?
✔ Bu faizi veren banka ya da bankalar karşı tarafı memnun etmek için bunu yapmadıklarına göre acaba sıkıntıda mıydılar?
Mevduatta bir görünür faiz var; açıklanan, uygulanan... Bazı bankalar özel saydıkları müşterilerine, örneğin kredi kartını kullananlara, otomatik ödeme talimatı bulunanlara bir miktar yüksek faiz veriyor ama bu yine bilinen, açıklanan bir faiz. Gizli saklı değil.
Bir de hiç açıklanmayan, bilinmeyen sır faiz var. İşte sorumuz bu faizle ilgili.
Daha önce de sorduk bunu. Tüm para cinslerinde ve tüm vadelerde astronomik düzeye ulaşan bu faiz kime ya da kimlere ve niye veriliyor? Tabii ki sorunun bir de “kim” tarafı var. Böylesine yüksek faizi hangi banka ya da bankalar uyguluyor?
Kaynak Merkez Bankası
Bu çok yüksek faiz oranlarını aktarmadan önce akla gelmesi muhtemel soruyu yanıtlayalım.
Hem bu yüksek faiz için sır gibi saklanıyor diyeceğiz, hem de oranları sıralayacağız, bu tabii ki bir çelişki gibi görülebilir. Öyle ya, biz bu faiz oranlarını nereden öğreneceğiz ki...
Bu oranlar herkese açık bir kaynakta ilan ediliyor. Merkez Bankası, her ay bankaların mevduata “fiilen uyguladıkları azami faiz oranı”nı para cinslerine ve vadelere göre ilan ediyor. Merak eden Merkez Bankası’nın web sayfasında bu oranları görebilir.
Dolara yüzde 3.84 faiz olur mu?
Oluyor! Ortalama faiz yüzde 1 bile değilken yüzde 3.84 faiz oluyor!
Merkez Bankası verileri, fiilen uygulanan en yüksek faizde mayıs ayındaki durumu gösteriyor ve buna göre söz konusu ay bir ya da birden fazla banka bir aya kadar vadeli dolar cinsi mevduata tam yüzde 3.84 faiz uygulamış. Dolar cinsi mevduatın mayıs ayındaki ortalama faizi mi, yalnızca yüzde 0.89. Yani arada tam 2.95 puanlık fark var.
Euro cinsi mevduattaki rekor ise altı aya kadar vadeli mevduatta ve oran yüzde 2.25. Bu vade ve bu parada ortalama faiz yüzde 0.43, fark da 1.82 puan.
Türk Lirası cinsi mevduatta da azami faiz vadelere göre yüzde 20 ile yüzde 20.94 arasında değişiyor ve ortalama faiz ile arada 1.46 ile 4.61 puan arası fark oluşmuş durumda.
Yani vatandaşın neredeyse tümü denilebilecek çok büyük bir kesimi ancak enfl asyon kadar faiz alabilirken, döviz hesabına neredeyse hiç faiz elde edemiyorken, birileri gerçekten şahane oranlardan yararlanabiliyor.
Şimdi sormak hakkımız değil mi:
“Böylesine yüksek faizi kim, yani hangi bankalar, kimlere ve niye uyguluyor?”
BU FAİZİ VEREN BANKA SIKINTIDA DEMEK MİDİR?
Böylesine yüksek faizi uygulamanın şubelerin yetkisinde olmadığını biliyoruz. Bu oranlar daha tepede kararlaştırılıyor. Ama neden?
Tablomuzdaki oranlara dönelim... Mayıs ayında bir aya kadar vadeli döviz cinsi mevduata yüzde 3.84 faiz verildiğini belirttik. Şimdi bu faiz, laf olsun diye örneğin 1.000 dolar tutarındaki bir mevduata verilmez. Yüksek faiz uygulamış olmak bir övünç kaynağı değil ki banka böyle bir yola başvursun. Demek ki bu faizi veren banka ya da bankalar yüklü miktarda dolara ihtiyaç duydu ve o parayı çekebilmek için de birine ya da birilerine bu faizi verdi.
Yüksek miktarda dövizi olan kişi ya da kişilerle banka arasındaki iletişim nasıl kuruluyor?
Ya da yüksek miktardan ne anlamamız gerekiyor; 100 bin dolar mı, 1 milyon dolar mı?
Herhalde bir banka bir şahısta yüklü döviz olduğunu ya biliyor ya da onun piyasadan döviz toplayabileceğinden emin ve o şahsa böyle bir faiz oranı teklif ediyor.
Belki tersi oluyor ve elinde yüklü miktarda döviz olan ya da döviz temin edebilecek durumda bulunan şahıs bankaya “Şu faizle şu kadar döviz getiririm” diyor.
Herkes yüksek faiz elde etmek ister de asıl soru şu:
“Bir banka ihtiyacı olmasa durup dururken böylesine bir faiz yükü altına girmeyeceğine göre, o banka acaba sıkıntıda demek midir?
Böylesine yüksek faiz veren bankalar BDDK tarafından mercek altına alınmakta mıdır?
Örneğin mayısta dolara yüzde 3.84 veren özel banka ve yüzde 3 faiz veren kamu bankası (ya da bankaları) herhangi bir incelemeye tabi tutulmuş mudur?”
YÜKSEK FAİZDE KAMU BANKALARININ DURUMU NE?
Fiilen uygulanan en yüksek faizle ilgili veriler iki bölüm halinde açıklanıyor. Birinde kamu bankaların faizini görüyoruz, diğerinde kamu bankaları da dahil tüm bankaların faizini.
Özel bankalar ayrıca açıklanmıyor ama eğer tüm bankaların faizi kamu bankalarından yüksekse farkın özel bankalardan kaynaklandığı ortaya çıkıyor.
Ama eğer herhangi bir faiz tüm bankalar ve kamu bankaları için eşit ise, o durumda şunu söylemek gerekiyor:
“Bu oran ya bir kamu bankası ya da kamu bankalarından dolayı bu düzeyde veya kamunun yanı sıra özel bankalarda da bu oranı uygulayan var.”
Örnek verelim. Dolar cinsi mevduatta üç ve altı aya kadar vadeli ile bir yıldan uzun vadelinin faizi kamu bankalarında ve tüm bankalarda aynı.
Euro cinsi mevduatta ise bir aya ve bir yıla kadar vadeli ile bir yıldan uzun vadelinin faizi aynı düzeyde.
Yani eşitlik olan vadelerde tavan oranlar ya yalnızca kamu bankalarından kaynaklandı ya da kamu bankalarıyla birlikte özel bankalardan da bu oranları verenler oldu.
Ama hani milimi milimine denir ya, onbinde hanelerinin bile aynı olması tesadüf müdür? Dolayısıyla sanki bu aynı olan oranlar biraz kamu bankalarından kaynaklanmış gibi durmaktadır.