6 bölgeli bölgesel-sektörel teşvik sistemi 2012 yılından bu yana uygulanıyor. Bölgesel teşvik sisteminin en temel hedefi, geri kalmış bölgelerin ekonomik ve sosyal gelişmesini hızlandırarak bölgeler arası eşitsizliği azaltmak olmalı.
TÜİK’in il bazında GSYH verilerini kullanarak 6 teşvik bölgesinin 2012-2019 arasındaki 7 yıllık dönemde gerçekleştirdiği büyüme hızlarını sektör düzeyinde hesapladık. Bir teşvik sisteminin başarısını değerlendirmek için 7 yıl yeterli bir süre. Bu hesaba göre ortaya şöyle bir karne çıkıyor:
- Sözkonusu 7 yılda Türkiye ekonomisinin toplam büyümesi yüzde 39.4 oldu.
- Bu sürede en hızlı büyülen bölgeler zaten en gelişmiş düzeydekiler oldu. En gelişmiş 1. Bölge’nin 7 yıllık büyüme hızı yüzde 41.5’i buldu. 2. Bölge de yüzde 40 ile ortalamanın üstünde büyüdü.
- Gelişmiş bölgelerle arayı kapatması hedeflenen diğer tüm bölgelerin büyüme hızı Türkiye ortalamasının altında kaldı. En geri illerden oluşan 6. Bölge yüzde 37.8, 5. Bölge yüzde 35.8 büyüdü.
- Bu sistemden en zararlı çıkan bölge ise geri olmasına rağmen 5. ve 6. bölgelerden önemli ölçüde daha az destek alan 4. Bölge oldu. 4. Bölge yüzde 31 ile en düşük büyüme hızına ulaşan grup oldu.
- Büyümenin sektörel dengelerine baktığımızda, geri kalmış bölgeler açısından teşvik sisteminin karnesi daha da kötüleşiyor. Örneğin en geri illerden oluşan 6. Bölge’nin yüzde 37.8’lik büyümesine açık ara en büyük katkı 15 puan ile kamu ağırlıklı sektörler olan eğitim, sağlık ve kamu yönetimi sektörlerinden geldi. Buna karşın bölgesel kalkınmanın asıl dinamiğini oluşturacak imalat sanayiinin yüzde 37.98’lik büyümeye katkısı sadece 1.7 puan oldu.
- İmalat sanayiinin büyümeye katkısı 6. Bölge’nin yanı sıra yine geri kalmış illerden oluşan 4. ve 5. Bölge’de de söz konusu kamusal sektörlerden daha düşük. Buna karşın orta düzeyde gelişmiş ve gelişmiş illerden oluşan ilk üç teşvik bölgesinde imalat sanayiinin büyümeye katkısı, söz konusu kamusal sektörlerden daha yüksek.
- En geri kalmış illerden oluşan 6. Bölge’de inşaat sektörünün 7 yıl öncesine göre bile yüzde 8 gibi ciddi bir daralma kaydetmesi, bunun ilaveten bilgi ve iletişim sektörünün de yüzde 1.5 küçülmesi bölgesel refah açısından dikkate değer olumsuz gelişmeler olarak öne çıkıyor.
Bu karneyle bölgesel teşvik sisteminin etkili ve başarılı olduğunu söylemek mümkün gözükmüyor.