Bitcoin’de son haftalarda yaşananlar bana bundan dört yıl önceki tartışmaları hatırlattı. Görüyorum ki, yatırımcıların Bitcoin’e güvenleri ve ilgileri daha da artmış ama hala kafalarda soru işaretleri, hafızalarda o eski ünlü balonlar var.
Bitcoin hayatımıza 2009’da girdi ancak yatırımcıların alım-satım yapabilecekleri ilk borsa 2010’da mümkün oldu. İşlem görmeye başladığında fiyatı 1 doların altındaydı. 2017 Bitcoin için önemli bir yıl. O yıl ilk defa 1,000 doları aştı; ardından 2017 ortasında 2000 doları gördü, yılın sonunda ise 20,000’e yaklaşmıştı. Ancak bu trend uzun sürmedi; hızla düşerek 4,000’lere kadar indi. Bitcoin’de ekim ayından bu yana yine 2017’de olduğu gibi sert bir yükseliş yaşanıyor. Ekim ortasında 10,000 dolar dolayında olan fiyatlar güçlü bir tırmanış ile 40,000’i aştı. Piyasa değeri 1 trilyon doları geçti. Dün öğle saatleri itibariyle ise Bitcoin bir günde yüzde 10’un üzerinde bir düşüşle 35,000’in altına gelmişti. Hareketin sonu 2017’ye benzer mi bilmiyorum ama o zaman yapılan Bitcoin açıklamalarını hatırlıyorum.
Zamanın küresel finans devleri ve onları yöneten liderler Bitcoin’e oldukça mesafeli bakıyorlardı. Mesela Credit Suisse CEO’su Tidjane Thiam “Benden bir balon tanımlamamı isteseniz Bitcoin’i gösterirdim” diyordu.
Blackrock CEO’su Larry Fink’e göre ise “para aklama endeksiydi.
Societe General CEO’su Frederic Oudea ise “Çok fazla risk taşıyor. Bana göre bir şey değil” diyordu.
“Kripto paralara inanmak zorunda değiliz,” diyen UBS CEO’su Sergio Ermotti’ye göre “Blockchain teknolojisinin geleceği var, ama kripto paraların yok”tu.
JP Morgan’ın o zamanki CEO’su Jamie Dimon 1630’ların Hollanda’sındaki lale balonu ile karşılaştırıyor ve “ondan bile daha kötü bir balon” olduğunu düşünüyordu. Gerçi Dimon daha sonra bu açıklamayı yaptığı için üzgün olduğunu söyledi. Hatta bankası JP Morgan bu yıl yayınlanan bir raporda fiyatların hemen olmasa da daha uzun bir vadede 146,000 dolara çıkacağını öngörüyor.
Benim o zamandan en iyi hatırladığım sözler ise Lloyd Blankfein’indir. 2018 sonuna kadar Goldman Sachs’ı yöneten Blankfein kısaca “Hoşlanmıyorum. Bitcoin konusunda kendimi rahat hissetmiyorum” diyordu. Benim halen Bitcoin’e karşı olan hisselerimi en iyi ifade eden sözler bunlar.
2017-18’de Çin Merkez Bankası’nın kripto para platformlarını bloke etmeye kalkması, Hindistan’ın kullanımı yasaklayabileceğini açıklaması, önde gelen bankaların mesafe koymaya başlaması o zamanki sert düşüşü tetiklemişti. Bu defa farklı olabilir mi? 2017’den daha farklı bir noktadayız. Şimdi koşullar 4 yıl öncesinden daha farklı ve belki daha destekleyici. Bitcoin artık yatırım bankalarının strateji raporlarında yatırım önerileri arasında düzenli olarak yer alıyor. Üç-dört yıl öncesine göre yatırımcı sayısı daha fazla. Üstelik bazı büyük kurumsal yatırımcılar da piyasaya girdiler. Şimdi tamamen başıboş bir piyasa yok; daha fazla düzenleme var. Bazı analistler Bitcoin’e dijital altın diyorlar. Altın ne kadar güvenli limansa Bitcoin’in de o kadar güvenli olduğunu düşünüyorlar. “Enflasyon karşısında koruma sağlar” diyorlar.
Ama ben hala Blankfein gibi “kendimi rahat hissetmiyorum.”
Altına rakip gösteriliyor ama Bitcoin dün de görüldüğü gibi sert fiyat hareketlerine çok açık. Bu kadar oynak bir yatırım aracı güvenli liman olur mu? Altın dayanıklıdır. Kripto para ise kırılgandır. Regülasyon ve altyapı olarak daha risklidir. Dünyadaki altın rezervi sınırlıdır. Bitcoin’de de çıkarılabilecek maksimum sayı sınırlı. Ama kripto parada istediğiniz kadar alternatif yaratabilirsiniz. Bugün ağırlıklı olarak Bitcoin’i konuşuyoruz ama şu anda dünyada 7,800’den fazla kripto para var. Kısacası altının oynaklığı daha düşük, kripto paraların ise çok fazladır. 2017’de 20,000 dolara yaklaştığı günleri hatırlayın. Herkes 30,000’leri konuşurken Bitcoin çakıldı.
Ömründe bir kuruşluk bile kripto para işlemi yapmamış birisiyim. Bu nedenle tahmin yapmaktan kaçınırım. Ama piyasaların takip ettiği bazı analistler düzeltme olabileceğini söylüyorlardı. Tarih gösteriyor ki; kısa sürede bu kadar hızlı yükselen her varlık bir noktada “düzeltme” yapar. Dünkü hareket bu düzeltmenin bir örneği. Gerçi Bitcoin’e inananlar ve aktif işlem yapanlar düzeltmeden sonra fiyatların yönünün yukarı olacağını düşünüyorlar ama küçük yatırımcı için belirsizlik çok, risk yüksek.