Tesla’nın 1,5 milyar dolarlık bitcoin aldığını açıklamasından sonra bitcoin fiyatı 50.000 dolara yaklaştı. Tesla, araç satışlarında bitcoin’i bir ödeme aracı olarak kabul edeceğini de belirtti. Bu çılgınlık niçin yaşanıyor? Son tahlilde, bu paranın arkasında silahlı insanlar, devletin vergilendirme gücü, bankalar yok. Bitcoin, kimilerinin hayali olan merkezi olmayan finans sisteminin belki de en saf değişim aracıdır. Bitcoin bir para birimi, bir ödeme aracı olarak algılanıyor. Çünkü insanlar önemsiyor, kabul ediyor, faydalı buluyor.
New York’ta geçirdiğim doktora yıllarında kullandığım referans kaynaklardan birisi önemli iktisatçı Hal Varian’ın kitabıydı. Varian, kâğıt paranın niçin bir değerinin olduğunu uzun süre araştırdı. Kâğıt paranın arkasında kanunlar ve askerler olsa da, kullanıcılar tarafında her zaman reddedilebileceği konusuna vurgu yaptı. Bir paranın kabulü için güçlü bir etkinin olması gerektiğini belirterek, ‘‘ağ etkisi’’ fikrini ortaya attı. Bu görüş kısaca, ‘‘Bir para birimini kabul ederiz. Çünkü diğerleri tarafından bir değişim aracı olarak kabul edileceğini biliriz’’ diyor. Varian’ın çalışmasında ilginç bir örnek var. Saddam Hüseyin, Birinci Körfez Savaşı’nda, harcamaları finanse etmek için yeni bir para bastırıyor. Bu banknotlara ‘‘Saddam Dinarı’’ adını veriyor. Bunların eski parayla değiştirileceğini söylüyor. Arkasında artık devlet gücü ve ordu olmasa da insanlar eski dinarları kullanmaya devam ediyorlar. O kadar çok para basılıyor ki, Irak Dinarı, Saddam Dinarı karşısında hızla değerleniyor. Bu örnekteki ağ etkisi, bitcoin için de gözleniyor. Bilançosunda bitcoin’e yer veren Tesla’yı diğer büyük şirketler takip eder mi? Regülatörler adım atmalı mı? Kripto paraların değerlemesi yapılır mı? Bunlar ucu açık tartışmalardır. Kritik olan, bitcoin’e olan inançtır. Yazılı olmayan bir toplum sözleşmesidir.
Bitcoin’e olan inanç, Türk Lirası’na (TL) gerekiyor. USD/TL paritesi yedi seviyesine gelince, iş dünyasından, ‘‘Dolar kuru daha fazla düşmemeli. Denge burası’’ açıklaması geldi. Bazı yorumcular, ‘‘Buradan sonrasının ekonomiye faydası olmaz’’ diyor. Her görüşe saygı duyuyorum. Ama buranın neyin dengesi olduğunu merak ediyorum. Tarihin en yüksek ocak ayı enflasyonu daha geçen hafta açıklandı. Başımızın ağrısı gıda fiyatları dünyada artıyor. Dolar kurunun yedinin altında zaman geçireceği konusunda yerli oyuncuları inandırmalıyız. Duyan da, yerleşiklerin dövizlerini çılgınlar gibi bozdurduğunu zannedecek. Dövizler olduğu gibi duruyor. Yeni alım dalgası bir kıvılcıma bakar. Varian’dan esinlenerek, TL’de bir ağ etkisi oluşmalıdır.