DTÖ Bölgesel Ticaret Anlaşmaları Komitesi 27 Mart 2023 tarihli toplantısında, Birleşik Krallık ile Avrupa Birliği, Doğu ve Güney Afrika (Eastern and Southern Africa-ESA) Devletleri ve Japonya arasındaki bölgesel ticaret anlaşmalarını ele aldı.
Avrupa Birliği ile Birleşik Krallık arasındaki Mal ve Hizmetler Ticaret ve İşbirliği Anlaşması, İngiltere’nin AB’den ayrılmasının ardından 1 Ocak 2021 yılında geçici olarak uygulanmış ve 1 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmişti. Anlaşma, iki taraf arasında mal ve hizmet ticareti, dijital ticaret, fikri mülkiyet, kamu alımları, enerji, sosyal güvenlik koordinasyonu, kolluk kuvvetleri ve cezai konularda adli işbirliği, AB programlarında katılım ve işbirliği gibi alanlarda tercihli düzenlemeler içeriyor. Anlaşma ile ticareti kolaylaştırmak için öngörülebilir bir perspektif oluşturuluyor ve anlaşmadaki tarife liberalizasyonu tüketiciler ile üreticiler için fiyat seviyelerinin düşmesini sağlıyor. Anlaşmada yatırımın serbestleştirilmesi, hizmet ticareti, enerji ve serbest sermaye akışı gibi hükümler ön plana çıkıyor. Anlaşma ayrıca sübvansiyonlar için yaklaşımlar ve şeffaflık yükümlülükleri de içeriyor. Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte Birleşik Krallık, AB’nin uluslararası anlaşmalarından ve tüm politikalarından da çıkmış oldu. Anlaşmanın serbest ticaret anlaşmalarının ötesinde olduğu, dostluk ve işbirliğinin korunmasının teminatı olarak görülebileceği değerlendiriliyor. Anlaşmanın olumsuz olarak görülebilecek yönü ise tarafların istediği zaman malların, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımına izin vermeyecek olmalarına imkân tanıyor olması. AB-Birleşik Krallık Ticaret ve İşbirliği Anlaşması ekonomik, sosyal, çevresel konularda ve balıkçılık konusunda iddialı işbirliği içeren bir serbest ticaret anlaşması ve bunlara ilave olarak, vatandaşların güvenliği konusunda yakın bir ortaklık ve kapsayıcı bir yönetişim çerçevesi de içeriyor.
Toplantıda Komite ayrıca Doğu ve Güney Afrika Devletleri ile Birleşik Krallık arasındaki ticarete yönelik olan Ekonomik Ortaklık Anlaşmasını (Economic Partnership Aggrement-EPA) da değerlendirdi. Anlaşma İngiltere, Mauritius, Seyşeller ve Zimbabwe için 1 Ocak 2021 yılında yürürlüğe girdi. Madagaskar ve Komorlar da anlaşmayı imzalamış olsalar bile henüz kendi iç mevzuatlarına göre yürürlüğe koymadı. Ekonomik Ortaklık Anlaşmaları temel olarak ticaret ve yatırımın artmasını teşvik etmeyi amaçlayan kalkınma odaklı ticaret anlaşmalarıdır ve gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir büyümeye ve yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunurlar. Bu çerçevede, Birleşik Krallık, Doğu ve Güney Afrika Devletlerinden ihraç edilen mallara yürürlükle birlikte vergi ve kota muafiyeti uygulamayı, buna karşılık Doğu ve Güney Afrika devletleri malların ithalini kademeli olarak serbestleştirilmeyi taahhüt ediyor. Anlaşma mal ve hizmet ticaretinin yanı sıra devlet alımları üzerine hükümler de içeriyor.
Birleşik Krallık ile Japonya arasında 1 Ocak 2021 tarihinde yürürlüğe giren Mallar ve Hizmetler Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (Comprehensive Economic Partnership Aggrement-CEPA) için iki taraf yaptıkları ortak açıklamada anlaşmanın AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşmasını temel aldığını ve düzenlemelerin sürekliliğinin Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden çekilmesiyle devam edeceğini belirtmişti. Birleşik Krallık ve Japonya arasındaki Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması toplam 24 bölümden oluşuyor ve mevcut AB anlaşmasının ötesine geçildiği belirtiliyor. Anlaşmanın Birleşik Krallık Avrupa Birliği’nin bir parçası olarak kalmaya devam etseydi imkânsız olabilecek büyük kazanımlar içerdiği de yorumlar arasında. Anlaşma ayrıca, Kapsamlı ve Aşamalı Trans Pasifik Ortaklığı Anlaşması’na dahil olan 11 ülkeyle daha yakın ilişkiler kurmaya ve katılmaya yönelik önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Komitenin değerlendirdiği anlaşmalar dışında Birleşik Krallık, Singapur ile 25 Şubat 2022 tarihinde Dijital Ekonomi Anlaşması imzaladı. Birleşik Krallık-Singapur Dijital Ekonomi Anlaşması (Digital Economy Aggrement-DEA) tüm ekonomi genelinde dijitalleştirilmiş hizmet ve mal ticaretini kapsayan, dünyanın en yenilikçi ticaret anlaşması. En gelişmiş dijital ticaret ülkelerinden ikisi olan Birleşik Krallık ve Singapur, modern dijital ekonomiyi kapsayan önceki ticaret anlaşmalarından daha derin ve daha geniş çığır açan bir uluslararası anlaşmaya vardı ve Anlaşma, 14 Haziran 2022 tarihinde yürürlüğe girdi.
Anlaşma açık ve kapsayıcı dijital pazarları, veri akışlarını, tüketici ve işletme teminatlarını, dijital ticaret sistemlerini, finansal hizmetleri, teknoloji ortaklıkları alanlarını kapsıyor. Temel anlaşmanın sonuçlandırılmasının ardından Birleşik Krallık ve Singapur arasında 5 adet ilgili işbirliği anlaşması imzalandı. Bunlar; Birleşik Krallık-Singapur Fintech Köprüsü, dijital gümrük, siber güvenlik, dijital kimlikler ile elektronik ticaret belgeleri ve elektronik faturalama başlıklarında. Anlaşmanın günümüzün modern küresel ekonomisinin temeli olan güvenilir sınır ötesi veri akışlarını mümkün kılarak işletmelerin daha kolay, daha ucuz ve daha hızlı ticaret yapmasını sağlayacağı, daha verimli üretim ve tedarik zincirlerinden daha güvenilir altyapıya kadar her şeyi kolaylaştıracağı değerlendiriliyor. Dijital Ekonomi anlaşması çevrimiçi tüketici haklarını garanti altına almak, çevrimiçi güvenliği artırmak, işletmeleri ve toplumu siber saldırılardan korumaya yardımcı olmak ve fikri mülkiyetin kötüye kullanılmasını önlemek için tasarlandı. Ayrıca İngiltere ile Singapur arasında yapay zeka, fintech, hukuk teknolojisi ve veri yeniliği konularında işbirliği dahil olmak üzere yeni teknoloji ortaklıkları kuruluyor.
Birleşik Krallık 20 Mart 2023 tarihinde Ukrayna ile ülke ekonomisini destekleyecek, ticaret ve yatırım ilişkilerini büyük ölçüde geliştirecek önemli bir dijital ticaret anlaşması imzaladı. Ukrayna ile Rusya arasında savaş, ekonomi ve ticarette ciddi aksamalara neden oluyor. Bu durum Ukrayna halkı ile işletmelerinin gelişmek için ihtiyaç duydukları mal ve hizmetlere ulaşmasını zorlaştırıyor. Ukrayna için türünün ilk örneği olan ve tarihi olarak ifade edilen bu Dijital Ticaret Anlaşması, mevcut Birleşik Krallık-Ukrayna ticaret ilişkisini genişletecek nitelikte. Anlaşma, modern dijital ekonominin gelişimini destekleyen bir dizi yenilikçi taahhüdü güvence altına alıyor. Bu ticaret anlaşmasında açık ve kapsayıcı dijital pazarlar, veri akışları, tüketici ve işletme teminatları, dijital ticaret sistemleri, finansal hizmetler ve teknoloji ortaklık alanları kapsam dahilinde. Anlaşma, işletmeler için daha adil ve daha açık ticaret düzenlemelerinden yararlanma fırsatları yaratacak, Ukraynalı işletmelerin ve insanların ekonomilerini yeniden inşa etmek için duydukları mal ve hizmetlere daha iyi erişmelerine yardımcı olacak bir çerçeve oluşturuyor. Ukrayna Anlaşmayı, dijital geleceğe yönelik vizyonunun bir parçası olarak görüyor ve bu vizyonun gerçeğe dönüşmesine olanak tanıyabileceğini değerlendiriyor.
Brexit sonrasında Birleşik Krallığın ticaret diplomasisi alanında geliştirdiği stratejilerin küresel işbirlikleri oluşturma yönünde önemli adımlar olduğunu söyleyebiliriz.