Şöyle bir gerçek var ülkemizde 2023 yılı için kabul edilen yaklaşık 4,5 trilyon liralık genel bütçeden T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ayrılan miktar 16,5 milyar lira, bu da toplam bütçenin binde 3,7’sine tekabül ediyor. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine bakıldığında 2022 yılında yerel yönetimlerin bütçelerinin yüzde 1,7’sinin kültür hizmetlerine ayrıldığı görülüyor. Kültürün kapsamı ise oldukça muğlak; kültür hizmetleri, dinlenme, spor ve din hizmetleriyle bir arada değerlendiriliyor. Bu muğlaklıktan arındırıldığında, belediyeler tarafından kültüre ayrılan bütçe oranları, yüzde1’lere zar zor çıkıyor. Bu durum, yıllardır benzer rakamlarla sürüyor.
İşte böyle bir ortamda İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları departmanı, her yıl kültür-sanat alanındaki güncel tartışmaları sektörün gündemine taşıyan bir araştırma raporu yayınlıyor. Alanın uzmanları ile birlikte tasarlanan ve yürütülen bu araştırmalar, ele alınan konular etrafında tüm paydaşların dahil olabileceği etkin bir tartışma ortamı yaratmayı ve ilgili aktörlere somut çözüm önerileri sunmayı amaçlıyor.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV), Avrupa Birliği desteğiyle hayata geçirdiği Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı kapsamında gerçekleştirdiği bir yıllık saha araştırmasının sonucunda ortaya çıkan 11’inci kültür politikaları raporu Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi başlığıyla geçtiğimiz günlerde yayımlandı.
Doç. Dr. Ulaş Bayraktar tarafından kaleme alınan rapor, Türkiye’de birbirinden çok farklı aktörleri ve profilleri içinde barındıran kültür ekosisteminin genel bir resmini çizmeyi amaçlıyor. Raporun, yerel yönetimler ve sivil kültür-sanat kuruluşları arasında güçlü bir diyalog ve işbirliği zemini oluşturması, bu sayede yerel kültür politikalarının uzun vadeli bir perspektifle ortaklaşa kurgulanmasını mümkün kılacak bir tartışmayı başlatması hedefleniyor.
Rapora ait bulguların paylaşıldığı toplantıda raporun yazarı Doç. Dr. Ulaş Bayraktar’ın yanı sıra İKSV Genel Müdürü Görgün Taner ile İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece birer konuşma yaptı. Görgün Taner, “belediyeler ve kültür kurumlarının kol kola çalışabilmesi büyük önem taşıyor” derken Özlem Ece, sadece Türkiye’de değil uluslararası arenada da yerel yönetimler kültür politikalarına yön veren başat aktörlerden olduğuna vurgu yaptı.
Ulaş Bayraktar ise “kültür politikalarının demokratik, katılımcı ve şeffaf kılınması için yerel yönetimlerin ve sivil aktörlerin üzerine düşenleri anlamaya çalıştık” diyerek raporun niteliği hakkında bilgi verdi.
Rapor için; Mart–Ekim 2023 tarihlerinde, 12 şehirde 139 bilgi verenle yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler, 30 farklı şehirden 157 katılımcıyla odak grup toplantıları, 406 çevrimiçi ve bin 245 yüz yüze anket gerçekleştirilmiş. Genel kamuoyu anketine göre kent sakinlerinin yüzde 59’u, çevrimiçi ankete katılan belediye temsilcilerinin yüzde 62’si, STK temsilcilerinin de yüzde 18’i belediyelerin sağladığı kültür-sanat hizmetlerinin beklentilerini yeterince ya da kısmen karşıladığını ifade etmişler. Genel kamuoyu anketinin bulgularına göre kent sakinlerinin yüzde 81’i kültürel etkinliklere arzu ettiklerinden daha az katıldıklarını söylemişler… Diğer başlıklardan bazıları şöyle oluşmuş:
Belediye temsilcileri, kültür-sanat etkinlikleri düzenlerken yaşadıkları en büyük sorunu yüzde 61 oranla, STK’lar ise yüzde 83’e oranında finansman bulmak olarak belirtmişler.
Belediye temsilcilerine göre, kültürel etkinliklerin programlanmasında yüzde 89 oranla, kültür politikalarının belirlenmesinde yüzde 91 oranla en etkili aktör belediye başkanları.
STK temsilcilerinin yüzde 73’ü belediyelerle kurulan işbirliklerinde kişisel bağlantıların belirleyici olduğunu söylemişler.
Rapor, kültür politikalarının demokratik, katılımcı ve şeffaf kılınması için yerel yönetimlerin ve sivil aktörlerin üzerine düşenler için önemli ipuçları taşıyor… İKSV’ye bu çalışmaları için de teşekkürü borç biliyorum.