Ahmet ARSLAN
Denetçi, CPA, MBA
Bilindiği üzere, belediyeler özellikle futbol branşında olmak üzere kendi isimlerinin yer aldığı spor kulüplerine sahip bulunmaktadır. Söz konusu spor kulüpleri her ne kadar belediyenin adını taşısa da kamu idaresi statüsünde değildir. Kamu idaresi statüsünde olmayan söz konusu kuruluşlara ilişkili belediye tarafından ayni veya nakdi yardım yapılıp yapılmayacağı tartışma konusu olmaktadır. Konuya ilişkin yasal düzenlemeler ise nettir.
Spor kulüpleri 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nda düzenlenmiş olup, söz konusu kanunun “Gençlik ve spor kulüpleri” başlıklı 14’üncü maddesinde; Derneklerden başvurmaları halinde; spor faaliyetine yönelik olanlar spor kulübü, boş zamanları değerlendirme faaliyetine yönelik olanlar gençlik kulübü ve her iki faaliyeti birlikte amaçlayanlar gençlik ve spor kulübü adını alır. Bu kulüpler, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nce tutulacak kütüğe kayıt ve tescil edilir.” denilmektedir.
Aynı şekilde, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu’nun “Gençlik ve spor kulüpleri” başlıklı 20’nci maddesinde; “Gençlik ve spor kulüpleri, Dernekler Kanununa göre teşekkül eder ve tescil ile Gençlik ve Spor Bakanlığına dahil olurlar.”, “Kulüplerin denetimi” başlıklı 21’inci maddesinde ise “Gençlik ve Spor Bakanlığı, kulüpleri her yönden denetler. Gerekirse hesap, defter ve işlemlerine el koyar. Dernekler Kanunu hükümleri saklıdır.” hükmü yer almaktadır.
Söz konusu kanunlara göre, amatör veya profesyonel spor kulüplerinin dernek statüsünde olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Bunların Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nce tutulacak kütüğe kayıt ve tescil edilmesi dernek statüsünü değiştirmez.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre; Dernekler, gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.
Söz konusu kanuna göre de derneklerin kendilerini oluşturan kişilerden ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olduğu açıkça anlaşılmaktadır.
Öte yandan, 3289 sayılı Kanun’a göre, Spor kulüpleri, profesyonel takımlarını, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kuracakları veya kurulmuş olan şirketlere devredebilirler veya profesyonel futbol takımlarını kiraya verebilirler.
Şirketler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş olup, ticari esaslara göre faaliyet gösteren tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.
Dolayısıyla, kamu idarelerinde spor kulüplerine yardım yapılabilmesi hususunun ilgili mevzuatında dernek veya spor şirketlerine yardım yapılabilmesine ilişkin olarak yer alan düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanunla 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda yapılan düzenlemeye göre;
- Belediyeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir.
- 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 29’uncu maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi ile 5253 sayılı Dernekler Kanununun 10’uncu maddesi; belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler için uygulanmaz.
5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi; “Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.” şeklinde, 5253 sayılı Dernekler Kanununun 10’uncu maddesinin ilgili bölümü ise; “5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, dernekler kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren konularda ortak projeler yürütebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kuruluşları, proje maliyetlerinin en fazla yüzde ellisi oranında aynî veya nakdî katkı sağlayabilirler.” şeklindedir.
6360 sayılı Kanun’la yapılan söz konusu düzenlemelerle belediyeler tarafından dernek veya vakıflara yardım yapılmasının önü kapatılmış bulunmaktadır. Belediyeler söz konusu kuruluşlarla ancak ortak hizmet projesi yürütebilir. Derneğin 5072 sayılı Kanun kapsamında yer alması halinde ise ortak hizmet projesi yürütülmesi dahi mümkün değildir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinde; “Gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdî yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere belediye meclisi kararıyla ödül verebilir” denilmektedir.
Söz konusu kanun hükmüne göre belediyeler profesyonel yani liglerde mücadele eden spor kulüplerine nakdi veya ayni herhangi bir şekilde yardım yapamazken, amatör spor kulüplerine ayni veya nakdi yardım yapabilir.
Bununla birlikte, söz konusu spor kulübünün belediye ile ilişkili olması veya belediyenin adını taşıması halinde durum farklılık göstermektedir. Zira, amatör veya profesyonel spor kulüpleri dernek statüsünde olup 5072 sayılı Kanun kamu idarelerinin kendileriyle ilişkili derneklere yardım yapmasını açıkça yasaklamaktadır.
5072 sayılı Dernek Ve Vakıfların Kamu Kurum Ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun’un “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; “Bu kanun; kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek üzere kurulan dernekler ve Türk Medenî Kanunu’na göre kurulan vakıflar ile bunların kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkilerini düzenler ve kapsar.”
“Temel ilkeler” başlıklı 2’nci maddesinde;
“a) Dernek ve vakıflar, kamu kurum ve kuruluşlarının ismini alamaz, bu kurum ve kuruluşların hizmet binaları ve müştemilatı içinde faaliyet gösteremez ve bu kuruluşlara ait araç ve gereci kullanamaz.
b) Dernek ve vakıflar kamu kurum ve kuruluşlarının sundukları hizmetlerle ilgili olarak gerçek ve tüzel kişilerden ücret, bağış, katkı payı ve benzeri adlar altında herhangi bir karşılık alamaz.
c) Kamu hizmetlerinde kullanılan araç, gereç, evrak, form ve benzeri malzemenin, bu Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflardan temin edilmesi istenemez.
d) Kamu görevlileri görev unvanlarını kullanarak dernek ve vakıf organlarında görev alamaz.
e) Dernek ve vakıf organlarında görev alan kamu görevlileri, bu görevleri nedeniyle ücret, huzur hakkı veya başka bir ad altında herhangi bir karşılık alamaz.
f) Dernek ve vakıfların yardım toplama ve bağış kabul hizmetlerinde kamu görevlileri çalıştırılamaz.
g) Kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerinden bu Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflara ödenek, yardım veya herhangi bir kaynak aktarılamaz.
h) Kamu kurum ve kuruluşları, personel maaş ve ücretlerinden, kaynağında kesinti yaparak bu Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflara aktarma yapamaz.
ı) İhaleyi yapan kurum ve kuruluş bünyesinde bulunan veya bu kurum ve kuruluşlarla ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf ve dernekler ile bunların sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketler, bu kurum ve kuruluşların 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre yapacakları ihalelere katılamazlar.”
denilmektedir.
Özellikle söz konusu kanun maddesinin (g) bendi; kamu kurum ve kuruluşlarının bu Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflara herhangi bir şekilde yardım yapmasını açıkça yasaklamaktadır. Nitekim, konuya ilişkin emsal Sayıştay kararında da; “…Yukarıda yer verilen yasal düzenlemeler gereğince, kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek üzere kurulan derneklere kamu kurumları bütçelerinden nakdi yardım yapılmasına imkan bulunmamaktadır.
… İl Özel İdaresi bünyesinde kurulan ve Başkanı İl Özel İdaresi personeli olan… İl Özel İdaresi Spor Kulübü’nün 5072 sayılı Kanun kapsamında olması nedeniyle söz konusu spor kulübüne Özel İdare bütçesinden ödenek aktarılması yasal düzenlemelere aykırılık teşkil etmektedir.” denilmektedir.
Spor kulüpleri sporu teşvik etmek açısından önemli kuruluşlar olmakla birlikte aslında dernek statüsünde bulunan bu kuruluşlara kamu idarelerince yapılan yardımın suiistimal boyutuna ulaşması ve bu yardımın diğer spor kulüpleri ile haksız rekabet yaratmasının da sonucu olarak özellikle 5072 sayılı Kanun’da yer alan düzenlemeler gereğince belediyelerle ilişkili amatör veya profesyonel spor kulüplerine belediyeler tarafından ayni veya nakdi yardım yapılması yasal olarak mümkün değildir. Aksi davranış adli ve mali yaptırıma yol açar.