Ahmet Arslan
CPA, MBA
Belediye şirketleri genellikle sermayesinin tamamı belediyeye ait olan şirketleri ifade etmektedir. Sermayesinin tamamı belediyeye ait olsa dahi belediye şirketleri de (belediyelerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini ifa etmek üzere 696 sayılı KHK ile kurulanlar dahil) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabidir.
Söz konusu kanuna göre, şirket organları genel kurul ve yönetim organından oluşmaktadır. Genel kurul şirket hissedarlarından oluşmakta olup, yönetim organı ise anonim şirketlerde yönetim kurulu, limitet şirketlerde ise şirket müdürü veya müdürleridir.
Kanunda genel kurulun görev ve yetkileri tek tek sayılmış olup, onun dışında şirkete ilişkin tüm görev ve yetkiler şirketin yönetim organı tarafından ifa edilir.
Söz konusu kanuna göre anonim şirketler yönetim kurulu, limitet şirketler ise şirket müdürü veya müdürleri tarafından idare ve temsil edilir.
Gerek anonim şirketlerde yönetim kurulu gerekse limitet şirketlerde şirket müdürü veya müdürleri şirketin genel kurulu tarafından belirlenir ve aynı şekilde görevlerine son verilir.
Sermayesinin tamamı belediyeye ait olan şirketlerde tek kişiden oluşan genel kurul belediye tüzel kişiliğinin bizzat kendisidir.
Sermayesinin tamamı belediyeye ait olan şirketlerde tek hissedar ve genel kurulun belediye tüzel kişiliğinin olması ve bu şirketlerde görevlendirilen bazı kişilerin belediyede aynı zamanda kamu görevlisi statüsüne sahip bulunması konunun belediye özelinde irdelenmesini gerektirmektedir.
Belediye şirketlerinde yönetim kurulu ve şirket müdürlerinin görevlendirilme usulü
Yukarıda da ifade edildiği üzere, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre sermayenin tamamının tek bir kişiye ait olduğu yani tek hissedarın bulunduğu şirketlerde genel kurul yetkisi söz konusu kişi tarafından kullanılır. Genel kurulun yetkileri arasında yönetim organını (anonim şirketlerde yönetim kurulu, limitet şirketlerde şirket müdürü) belirleme ve görevden alma da bulunmaktadır.
Belediyenin tek hissedar olduğu şirketlerde de şirket genel kurulu belediye tüzel kişiliğidir. Bununla birlikte, söz konusu genel yetkisinin belediye adına belediyenin hangi organı (belediye meclisi mi belediye başkanı mı) tarafından kullanacağı konusunda 2019 yılından beri süregelen bir tartışma bulunmaktadır. Söz konusu tartışma 31 Mart 2019 mahalli idare seçimlerinden sonra Ticaret Bakanlığınca ticaret sicil müdürlüklerine gönderilen ve belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye başkanı tarafından değil, belediye meclisi tarafından kullanılması gerektiğini belirten Genelgesidir.
Öte yandan, 6102 sayılı Kanun’la şirketlerde denetim kurulları kaldırılarak yerine bağımsız denetim getirildiği için belediye şirketlerinde denetim kurulu kurulması ve dolayısıyla denetim kurulu üyeliği vb. bir görevlendirme yapılması yasal olarak mümkün değildir.
Son olarak, şirket genel müdürlüğü de 6102 sayılı Kanunda yer alan bir pozisyon olmadığından söz konusu göreve belediye tarafından görevlendirme yapılması söz konusu değildir.
Yönetim kurulu üyesi ve şirket müdürü olarak atanmak için özel nitelikler gerekli mi?
6102 sayılı Kanun ve söz konusu kanuna istinaden yayımlanan diğer mevzuat hükümlerine göre, anonim şirketlerde seçilecek yönetim kurulu üyelerinin;
a) Tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişi de dahil olmak üzere tam ehliyetli olması,
b) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28’inci maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla Devlet memuru olmaması,
c) İflasına karar verilmemiş olması,
ç) Özel mevzuatı ve/veya şirketin esas sözleşmesi ile getirilen özel şartları taşıması,
zorunludur.
Söz konusu hususlar dışında belediye şirketlerinde yönetim kurulu üyesi ve şirket müdürü olarak atanmak için herhangi bir özel nitelik bulunmamaktadır.
Yönetim organı en az kaç kişiden oluşur?
Anonim şirketlerde yönetim kurulu en az 1 kişiden oluşur. Limitet şirketlerde de en az 1 kişinin şirket müdürü olarak görevlendirilmesi zorunludur, bu şirketlerde birden fazla kişinin şirket müdürü olarak görevlendirilmesi halinde bunlardan birisinin müdürler kurulu başkanı olarak görevlendirilmesi gerekir.
Yönetim organı kaç yıllığına seçilir?
6102 sayılı Kanun’a göre, anonim şirketlerde yönetim kurulu en çok 3 yıllığına seçilir. 3 yılın sonunda aynı kişinin tekrar yönetim kurulu olarak seçilmesi mümkündür.
Limited şirketlerde ise şirket müdürlerinin görev süresine ilişkin herhangi bir üst sınır bulunmamaktadır.
Gerek anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi veya başkanı gerekse limited şirketlerde şirket müdürü veya müdürler kurulu başkanı şirketin genel kurulu tarafından her zaman görevden alınabilir.
Belediye personeli belediye şirketlerinin yönetiminde görev alabilir mi?
Belediyelerde memur, sözleşmeli personel veya işçi statüsünde görev yapan personel bulunmaktadır.
657 sayılı Kanun’a tabi olan belediye personelinin belediye şirketlerinde görev alabilmesi söz konusu kanundaki düzenlemelere bağlıdır. Söz konusu kanunun “Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı” başlıklı 28’inci maddesi ile ikinci görev yasağına ilişkin 87’nci maddesine göre;
- Belediyelerin 657 sayılı Kanun’a tabi personeli görev yaptığı belediyenin iştiraki mahiyetindeki anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi veya başkanı, limitet şirketlerde ise şirket müdürü veya müdürler kurulu başkanı olarak görev yapabilir.
- Belediyelerin 657 sayılı Kanun’a tabi personelinin belediye şirketlerinin yönetim ve temsil organı (anonim şirketlerde yönetim kurulu, limitet şirketlerde ise şirket müdürlüğü) dışında genel müdür, personel müdürü, muhasebe müdürü, işletme müdürü vb. görev yapması ve/veya kendisine bu görevler için ödeme yapılması yasal olarak mümkün değildir.
Öte yandan, belediye şirketlerinin yönetim organında belediye personelinin görev yapması zorunluluğu bulunmamakta olup, belediye personeli olmayan kişilerin de bu şirketlerin yönetim organlarında görev alması yasal olarak mümkündür.
Bir kişi birden fazla belediye şirketinde görev alabilir mi?
Yukarıda da ayrıntılı olarak açıkladığımız üzere, belediye personelinin belediye şirketlerinin yönetim organında görev alması yasal olarak mümkün olduğu gibi bir kişinin birden fazla belediye şirketinin yönetim organında görev alması da yasal olarak mümkündür. Bununla birlikte, 657 sayılı Kanun’a tabi kamu görevlilerinin birden fazla kamu şirketinde görev yapması nedeniyle kendilerine ödenecek ücretlerle ilgili sınırlama bulunmaktadır. Bu bağlamda; 631 sayılı KHK’ya göre; memurlar ve diğer kamu görevlilerinden, kurum ve kuruluşların yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyelikleri ve komisyon, heyet, komite ile benzeri organlarda görev alanlara, kurum içi ve kurum dışı ayrımı yapılmaksızın bu görevlerinden sadece biri için ücret ödenebilir. Bu nedenle, 657 sayılı Kanun’a tabi bir kişi birden fazla belediye şirketinin yönetim organında yer alsa dahi kendisine sadece bir şirketten huzur ücreti ödenir.
Söz konusu sınırlamalar 657 sayılı Kanun’a tabi olmayan kişiler için geçerli değildir.
Belediye başkanları ve belediye meclisi üyeleri belediye şirketlerinin yönetiminde görev alabilir mi?
Belediye başkanları ve belediye meclis üyelerinin belediye şirketlerinde yönetim kurulu üyesi veya şirket müdürü olarak görevlendirilmesinde herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır. Bununla birlikte, söz konusu kişiler şirketin aynı zamanda genel kurul yetkisini de kullanabildiğinden ve şirket genel kurulu şirketin yönetim organını denetlediğinden genel kurul yetkisini kullanan kişinin kendi kendini denetlemesi şeklinde menfaat çatışması doğması gibi bir takım etik sorunlar ortaya çıkabilmektedir.
Huzur ücreti
6102 sayılı Kanun’a göre, anonim şirketlerde yönetim kurulu veya limitet şirketlerde ise şirket müdürü olarak görevlendirilenlere şirket genel kurulu tarafından belirlenecek tutarda huzur ücreti ödenir. Bununla birlikte, belediye şirketleri dahil kamu şirketlerinde yönetim kurulu veya şirket müdürü olarak görevlendirilenlere ödenecek huzur ücretinin üst limiti konusunda konuya ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı’na riayet edilmesi gerekmektedir.
Kaynakça
www.maliekonomim.com
Ahmet ARSLAN; Tüm Yönleriyle Belediye Şirketleri, 2. Baskı, Ankara.