FERDA BESLI
Bankalar 30 Haziran 2023 finansal tablolarını açıklamaya başladılar. Göze çarpan önemli konular;
■ Net faiz gelirleri yavaşlıyor yüzde 3.
■ Faiz giderlerindeki artış oranı faiz gelirlerinin iki katı yüzde 138,3
■ Bankacılık hizmetlerinden alınan komisyonlar çok hızlı artıyor yüzde 147,5
Sektörel karlılık rakamları BDDK Mayıs 2023 verilerine göre bankalar ilk 5 ayda 708.7 milyar TL faiz gelirleri elde ederken bu gelirin 484.9 milyar TL’ni faiz giderleri olarak harcamış net faiz geliri 223.8 milyar TL olmuştur. Mayıs 2022 bir yıl öncesi veriler ile karşılaştırdığımda net faiz geliri 217.3 milyar TL idi ve artış yüzde 3. Faiz gelirleri 420.8 milyar TL, faiz giderleri ise 203.5 milyar TL. Faiz gelirleri yüzde 68,4 artarken faiz giderleri iki katı yüzde 138,3 artmıştır.
Faiz giderlerinin önemli bir kısmını mevduata ödenen faizler oluşturmaktadır. Sektörde mevduat yapısını analiz ettiğimizde bugün bankaların yüksek faiz ödemekle beraber vadesiz mevduatı önemli bir fırsat olarak kullanmaktadırlar. 25 Temmuz 2023 tarihli BDDK verilerine göre 12 trilyon 424 milyar TL olan toplam mevduatın yüzde 36,3’ü vadesiz mevduattır. Bu mevduatın 1 trilyon 231 milyar TL’si TL mevduat 122.3 milyar doları (3 trilyon 283 milyar TL karşılığı) ise döviz mevduatıdır. TL vadesiz mevduatın TL mevduat içindeki payı yüzde 17,4, vadesiz döviz mevduatın toplam döviz mevduatı içindeki payı yüzde 61,4’dür.
Gerçek ve tüzel kişiler döviz mevduatının yüzde 61’inden faiz almıyorlar. Ya bankalar vadesiz TL ve döviz mevduatı için faiz ödeselerdi durum ne olurdu? 122.3 milyar dolar için yıllık yüzde 4-5 faiz ödeseler 4.89 – 6.1 milyar dolar daha faiz ödemek zorunda kalacaklardı. Gerçekçi bir senaryoda yüzde 25 vadesiz yüzde 75 vadeli mevduat şeklindeki yapıda bankaların artı faiz giderleri yüzde 4,65 faiz oranı ile 91 milyar TL faiz giderlerinde artış olma olasılığı vardır.
28 Temmuz 2023 Reuters verilerine göre 3 aylık dolar mevduat faizi yüzde 5,55, 3 aylık Euro mevduat faizi ise yüzde 3,75’dir. Yüzde 50 dolar, yüzde 50 Euro faiz ortalaması yüzde 4,65’dir. Bankaların yurt dışından yaptıkları sendikasyonlara ödedikleri faiz Libor, Euribor + 4-4,25 seviyesinde. Baz faiz oranı, marj ve işlem maliyetleri ile dolar da borçlanma maliyeti yüzde 10 ve Euro da yüzde 8’in üzerindedir. TL vadesiz mevduat için durum daha da kritik. Bankaların 21.7.2023 tarihi itibariyle TCMB verilerine göre ortalama vadeli mevduata (3 aya kadar olan TL mevduatlar) ödedikleri faiz oranı yüzde 30,54. 1 trilyon 231 milyar TL vadesiz TL mevduata bankalar faz ödemiyorlar. Ya bu mevduata da vadeli mevduat faiz kadar faiz ödeselerdi? Gerçekçi bir senaryoda yüzde 17 olan TL vadesiz mevduatın payı yüzde 15’e inse bankaların faiz giderlerinde 51.7 milyar TL artış oluyor.
Politika faizi yüzde 17,5 ancak yeni enflasyon düzeltmesi ile nerede duracak belli değil ancak 2024 enflasyonu hedefler isek yüzde 35 iyi bir oran olur. FED politika faizi yüzde 5,5 beklenti 20 Eylül için 0.25 daha artacak. ECB politika faizi yüzde 3,75 sanırım 14 Eylül’de yüzde 4 ile pik yapacak. Özetle vadesiz mevduat banka karlılıkları açısından artan global faiz ortamında çok önemli hale geldi. Bilançolarını açıklayan bankalardan Garanti Bankası’nın vadesiz mevduatı 570 milyar TL olup 1 trilyon 401 milyar TL olan toplam mevduat içindeki payı yüzde 40,7, Akbank’ın vadesiz mevduatı 337.8 milyar TL olup 1 trilyon 6 milyar TL olan toplam mevduat içindeki payı yüzde 33,6 ve Yapı ve Kredi Bankası’nın vadesiz mevduat toplamı 392.9 milyar TL olup 955 milyar TL olan toplam mevduat içindeki payı yüzde 41,1’dir
Bankacılık hizmetlerinden alınan komisyonlar Mayıs 2022’te 103 milyar TL iken Mayıs 2023’te yüzde 147,5 artarak 254.9 milyar TL’na ulaşmıştır.
Sonuç olarak, bankacılık sektöründe faiz giderlerindeki artış ile net faiz gelirleri düşüyor. Bunda TCMB’nin kredi faiz oranlarına menkul kıymet tesis etme zorunluluğu getirerek sınır koyması etkili oldu. Dünyada ve ülkemizde artan politika faizleri sektörde vadesiz özellikle de TL vadesiz mevduatı daha da cazip hale getirecektir.