İKTİSAT profesörü Kenan Mortan ile dünyaca ünlü fiziki coğrafya profesörü İbrahim Atalay’ın birlikte yazdığı “Türkiye’nin Kültür Atlası”ndan Ankara’yı okurken şu bölüm dikkatimi çekti:
İlk Ulusal Banka: Türkiye İş Bankası
Kenan Mortan, bu bölüme şöyle girmiş:
- Atatürk’ün Türkiye İş Bankası’nın kuruluşundaki işlevini Celal Bayar’dan nakledeyim.
Celal Bayar’ın Türkiye İş Bankası’nın kuruluşu ile ilgili sözleri şöyle:
- Atatürk, bankanın kurulduğu 1924’ün Temmuz ayında beni köşke çağırıp, “Banka işinde yeniyiz ama unutma zeka, namus ve dikkat başarı ögesidir. Başaracaksın, bundan eminim. Ben de sana bu konuda yardım edeceğim” talimatını verdi.
Mortan, ardından şu ayrıntının altını çizmiş:
- Gazi, bu bankanın bir numaralı hesap sahibi değildir.
Hesapla ilgili şöyle bir diyalog aktarmış:
- Gazi’ye “Bir numaralı hesap size açıldı” deniyor. Gazi ise, “Her şeyden önce bir Büyük Millet Meclisimiz var. Bir no’lu hesap o olmalıdır” cevabını veriyor.
“Türkiye’nin Kültür Atlası”nda bu bölümü okuduktan sora Prof. Uygur Kocabaşoğlu’nun proje yöneticiliği, Prof. Güven Sak, Prof. Sinan Sönmez, Funda Erkal, Özgür Gökmen, Nesim Şeker ve Murat Uluğtekin’in araştırma çalışmalarıyla hazırlanan “Türkiye İş Bankası Tarihi”nin şu bölümüne baktım:
- İlk Mudiler ve Müşteriler.
Bu bölümde şu ayrıntıyı okudum:
- Bankanın açılış gününde TBMM’nin veznedarı Hacı Mehmet Efendi (110 bin TL) 1 numaralı ve Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa (207 bin 400 TL) 2 numaralı hesaba yatırmışlardı.
Kitapta Atatürk’ün İş Bankası’ndaki 2 numaralı hesabıyla ilgili şu cümleyi işaretledim:
- Riyaset-i Cumhur Umum Katibi Hasan Rıza Soyak, “Atatürk, bu hesaptan şahsı için hiçbir masraf yapmamıştır” şeklinde tanımladığı hesap, 2 numaralı hesaptı.
Hasan Rıza Soyak’tan aktarılan şu bilgi önemliydi:
- Atatürk’ün “hususi tasarrufu”nu yatırdığı hesap, “4 numaralı mükerrer hesap”tı. Hesaba “mükerrer” denmesinin nedeni, İdare Meclisi Reisi ve Siirt Mebusu Mahmut (Soydan) Bey’in bankadaki hesabının numarasının da 4 oluşuydu.
Amacım 23 Nisan 2020 günü, yani Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) kuruluşunun 100’üncü yılında Atatürk’ün banka hesabını irdelemek değil.
Atatürk’ün çok küçük ayrıntı denilebilecek konularda bile, “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” sözüne verdiği önemi ortaya koymak.
Atatürk, Türkiye İş Bankası’nda ilk hesaplar açılırken, “1 nolu hesap Reisi Cumhur’un olmalı” diye düşünenlerin aksine TBMM’yi ilk sıraya oturtmuştu:
- Her şeyden önce bir Büyük Millet Meclisimiz var. Bir nolu hesap o olmalıdır.
Başka söze gerek var mı?