Dr. Onur YARAR
Bu hafta Avustralya Ekonomi ve Barış Enstitüsü (IEP) tarafından her yıl yayınlanan Küresel Barış Endeksi’ni (GPI) incelemek istedim. İstemez olaydım. Nedeni şu: Türkiye tüm dünya da veri toplanan 165 ülkeden 145’inci, Asya’daki 45 ülkeden de 39. Sırada.
Altımızdaki ülkeler de Pakistan, Kuzey Kore, Irak, Suriye, Yemen, Afganistan gibi çatışmaların olduğu yerler. İndeks 23 nitel ve nicel göstergeyi kullanarak dünya nüfusunun %99,7'sini kapsıyor. 23 değişken ise şunlardan oluşuyor: Toplumda algılanan suç, güvenlik görevlileri ve polis, cinayetler, hapsedilen nüfus, silahlara erişim, organize çatışma (dâhili), şiddet içeren gösteriler (ve müdahaleler), şiddet içeren suç, siyasi dengesizlik, siyasi terör, silah ithalatı, terör faaliyeti, çatışma kaynaklı ölümler (iç), askeri harcamalar, silahlı personel, BM Barış Gücü finansmanı, nükleer ve ağır silahlar, silah ihracatı, yerlerinden edilmiş insanlar, komşu ülke ilişkileri, çatışma kaynaklı ölümler (dış), dış çatışmalar, iç çatışmalar, yurtiçi ve uluslararası çatışma, genel güvenlik, askerileştirme. Gündemdeki mafya, çete, okul önlerindeki torbacılar, yerli yersiz gözaltına almalar, tutuklamalar, kaçak göçmenler derken karşımıza çıkan sonuç son derece ürkütücü. Asya ülkelerini bir tablo şeklinde size sunarken ilk 5 ülkeyi de ifade etmek isterim: İzlanda, Yeni Zelanda, İrlanda, Danimarka, Avusturya. Raporun özet bölümünde ise şu sözcük yer alıyor: “GPI'de ilk on ülkeden yedisi Avrupa'dadır ve Türkiye bu bölgede endeksin ilk yarısının dışında kalan tek ülkedir”. Ayrıca geçmiş raporlara göre Ukrayna savaşının yarattığı farklılıklara da dikkat çekiliyor. Daha detaylı bilgilere internetten ulaşmak mümkün.
ASEAN +3 ülkelerinde geçen haftanın gündemi
Çin, ABD'yi Suriye'den 100 milyar dolardan fazla petrol ve tahıl kaçakçılığı yapmakla suçladı. COVID önlemlerinin sıkılığı nedeniyle 2023 Formula 1 iptal edildi. Artan COVID tedbirlerine karşı yapılan protestoları hükümet, bunalan üniversite öğrencilerinin tepkisi olarak değerlendirdi ve çoğu üniversite erken tatile başlatıldı. Protestocuların gösterdikleri boş A4 kâğıtları da sembol oldu. Hükümetin bu olanlardan sonra tedbirleri hafifleteceği de belirtildi. Bu arada Yuhan eyaletinde hayvanlardan insanlara bulaşabilen BtSY2 isimli yeni bir virüs tespit edildi. Tesla, yazılım hatası nedeniyle Çin’deki 435 binden fazla aracını geri çağıracak. Çin'de sanayi şirket karları, ilk 10 ayda geçen yıla göre %3 düştü.
Endonezya, hem Devlet Başkanı’na hakaret ve devlet ideolojisine aykırı görüşe hem de evlilik dışı cinsel ilişkiye hapis cezası getiriliyor. Bu durum turistleri de kapsıyor. 4 çocuğun çocuk felci virüsü kapması nedeniyle 1,2 milyon çocuk için aşılama kampanyası başlatıldı. 100’den fazla tropikal adanın “geliştirme hakları” açık artırmaya çıkacak, yabancılara satış yasak olduğundan alıcılar Endonezya şirketi PT Leadership Islands Indonesia'nın (LII) hisseleri için teklif verecekler. Güney Kore ortak üretim uçağı KF-21’den, Endonezya’nın payına düşen ödemeyi yapmaması nedeni ile uçak üzerindeki bayrağı silindi. Türkiye’den Filipinlere daha çok turist çekmek için Filipinler Turizm Bakanlığı heyeti sektörle İstanbul’da toplantı düzenledi.
Japonya'da polisi 1 hafta da 2060 kez arayarak taciz eden kişi tutuklandı. Binance, Japon kripto para platformu Sakura’yı satın alarak Japonya pazarına giriş yapıyor. Japonya, savunma harcamalarını gelecek beş yılda iki katına çıkaracak. Japon Hava Kuvvetleri, Amerikan'dan 398 milyon dolarlık iki KC-46A tanker uçağı sipariş etti. Osaka’da 20 çocuk kükürtten zehirlendi. Yüksek enerji fiyatları nedeniyle mevcut nükleer santrallerinin ömrünü uzatacak proje başlatıldı.
Güney Kore (ve de Japonya’dan) en fazla gelen haber, Dünya Kupası ile ilgili oldu. Uzakdoğu takımları beklenmedik sonuçlar almaya devam ediyor. 2 Çin ve 6 Rus savaş uçağı Kore Hava Savunma ve Tanımlama Sahası'na (KADIZ) girdi. Güney Kore, 2032'ye kadar Ay'a uzay aracı indirmek istiyor. Devlet Başkanı Yoon, kamyon ve tır şoförlerinin grevini sonlandırmak için kararname imzaladı, tahminen ülke de 1,2 milyar dolar zarar oluştu. Güney Kore'de eski istihbarat direktörü için 2020'de bir hükümet yetkilisinin Kuzey Kore tarafından öldürülmesini örtbas ettiği iddiasıyla tutuklama emri çıkarıldı. Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'un adı ve yaşı açıklanmayan kızının, bu hafta iki kez kamuoyuna çıkması, babasının halefi olduğu yönünde spekülasyonları meydana getirdi.
Laos – Çin demiryolu 1 yaşında, bu süre de 8,5 milyon yolcu ve 11.2 milyon tonluk kargo taşındı.
Malezya’nın yeni Başbakanı Enver İbrahim Bakanlar Kurulu listesini açıkladı. Yeni Başbakan, en son alınan Mercedes S600 lüks makam aracını kullanmayacağını duyurdu.
Tayland, Malezya ve Endonezya'dan ithal soğuk haddelenmiş paslanmaz çeliğe antidamping vergisi getirdi.
Myanmar'ın 3 ay hapisten sonra afla saldığı Japon yönetmen Kubota, yaşadıklarını ve halkının hikâyesini filme aktaracak. Birleşmiş Milletler, Myanmar'da askeri yönetiminin idamı siyasi araç olarak kullandığını belirtti. BM kuruluşu UNHCR, Bangladeş ve Myanmar'dan Andaman Denizi'ni geçmeye çalışan insanların sayısındaki artışa da dikkat çekti.
Singapur, New York’la beraber en pahalı şehir oldu. The Economist araştırmasında geçen yıl 1. sırada olan Tel Aviv 3. sıraya düştü. Singapur Havayolları (SIA) ve Tata Sons (Tata), Air India ile Vistara’yı birleştirme konusunda anlaştı, birleşme sonunda Singapur Havayolları, Air India'nın %25,1 hissesine sahip olacak. Kripto borsası MetaComp, Singapur'dan MPI Lisansı aldı
Tayland, Rusya’dan çok sayı da uçuşla Rus turistlerin ilk tercihleri arasına girdi. Tayland Merkez Bankası faiz oranlarını 0,25 puan arttırdı. Tayland’ın Ekim de dış ticaret fazlası 1,7 milyar dolar oldu. Tayland'da yük trenine bombalı saldırı, ölen veya yaralanan yok, maddi hasar var.
Vietnam’da Dünya Barış Konseyi asamblesi toplandı. Hanoi’deki toplantıya Türkiye dâhil 50 ülkeden barış örgütü katıldı. Vietnam’lı göçmenlere Finlandiya yolu açıldı. Vietnamlı çelik üreticisi Hoa Phat, otomobil lastiği üretiminde kullanılmak üzere yüksek karbonlu çelik üretti.
Bangkok’dan sevgi ve saygılarımla…