Dr. Onur YARAR
İstanbul Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi
İsterseniz kitabın ortasından konuşayım, ben bu kadarını beklemiyordum. Hani petrol, doğalgaz gibi enerjiyi ithal edersiniz, mecbursunuzdur da anlarım. Ama bu fark korkunç. İstatistiklerini derlediğim 12 Uzakdoğu ülkesine yapılan ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 13’tür. Yani 100 dolarlık ithalat yapıp, 13 dolarlık mal ihraç etmişiz. Myanmar ve Singapur’da artıdayız. Bu iki ülke dışındaki tüm ülkelerde negatifteyiz. Hele Çin ve Güney Kore ile perişanları oynuyoruz (Veriler sadece mayıs aylarına ait olup, pandemi vs gibi etkenlerle etkilenmesin diyerek son 3 yılın ortalamaları üzerinden hesaplanmıştır, şayet sadece 2022’ye bakılırsa durumun Türkiye’nin daha da aleyhine [yüzde 10] geliştiği de görülmektedir).
Geçen hafta ASEAN +3’de gündem neydi, ekonomi ağırlıklı kısa kısa bakalım.
Çin’de Haziran’da ihracat, geçen yıla göre yüzde 17,9, ithalat yüzde 1 arttı. Aynı şekilde otomobil ihracatı Haziran’da yıllık yüzde 57,4’le rekor kırdı. Ev alan çok kişi bitmeyen projelere mortgage ödemesini reddetmesi piyasaları sarstı. Çin’in 6. büyük emlak şirketi Shimao temerrüde düştü, daha önce de Evergrande, Kaisa ve Sunac China temerrüde düşürmüştü. Çin donanmasına ait bir füze fırkateyni, Tayvan’ın doğusundaki Hualien şehrinin 10 deniz mili yakınından geçerek tedirginlik yaşattı. Çin ve Pakistan, Doğu Çin Denizi’nde ortak askeri tatbikat yaptı.
Çin’in Las Vegas’ı Makao’da kumarhaneler COVID nedeni ile kapatıldı. Türkiye, Çin ve Rusya menşeli demir veya çelikten halat ve kablolar (kapalılar dahil) ürünler için ton başına 500 dolar damping önlemi başlattı. Çin’in Rusya ve İran’dan ucuz petrol ithalatı 2 aydır zirve yaptı, iki ülke arasında rekabet oluştu. BM, 2023’te Hindistan nüfusunun Çin’i geçeceğini açıkladı. 8 milyarlık dünya nüfusunun 2,8 milyarı bu iki ülke de yaşıyor.
Endonezya Merkez Bankası dijital para birimi (CBDC) çıkarma olasılığını açıkladı. Endonezyalı çelik üreticisi PT Krakatau Steel yılın ilk yarısı net karını, geçen yıla göre yüzde 90 arttırdı (63 milyon dolar). Artan vakalar nedeniyle yeniden maske zorunluluğu geldi. Çin İpek Yolu Fonu (SRF), Endonezya’ya 3 milyar dolar yatırım yapmak için çerçeve anlaşması imzaladı.
Filipinler merkez bankası faizi 75 baz puan artırdı. Güneydeki Mindanao’da 2004’den beri görev yapan barış güçleri ülkeden ayrıldı. ABD, Çin’e karşı Filipinler’i savunacağını belirtti. Hava Kuvvetleri, Türkiye’den T129 ATAK Taarruz Helikopteri alımından sonra Lockheed Martin F-16 Fighting Falcon ve Saab JAS-39 Gripen arasından yeni savaş uçağını seçecek. Mulanay Belediye Başkanı gülümsemeyenleri işten atacağını söyledi.
Japonya’nın eski başbakanı Shinzo Abe’nin öldürülmesi Uzakdoğu halklarını üzdü. Cenaze basına kapalı gerçekleştirildi. Yapılan seçimleri Abe’nin partisi Liberal Demokrat Parti (LDP) kazandı.
Japonya’da günlük COVID vaka sayısı 5 ay sonra yeniden 100 binin üzerine çıktı. İmparatorluk ailesinin yaşayan en yaşlı üyesi 99 yaşındaki Prenses Yuriko, COVID oldu. Ruby Roman üzümünün salkımı yaklaşık 10 800 dolara açık arttırma da satıldı. Japon Nomura, büyük ekonomilerin çoğunun gelecek 12 ayda resesyona gireceğini söyledi. En büyük ikinci operatör KDDI, 40 milyondan fazla Japon’u 48 saatten fazla internetsiz bıraktı, bankacılık ve iletişim çöktü.
ABD ve Japonya, Çin ve Rusya’ya karşı 50 savaş uçağını aynı anda havalandırarak ortak tatbikat gerçekleştirdi.
Güney Kore’de günlük COVID 40 bine yaklaştı. Ulusal Polis Teşkilatı, yapay zekâlı robotik polisler üzerine çalışma başlattı. ABD ve Güney Kore, Kuzey’e karşı ilk kez F-35A jetlerinin katıldığı ortak tatbikat gerçekleştirdi. Güney Kore’de savcılar, insan hakları ihlali gerekçesiyle istihbarat kurumuna baskın düzenledi. Merkez Bankası politika faizini 50 baz puan artırdı. BMW, Kore’de araç yazılımlarını kiralama imkânı sundu. Sandbox, Güney Kore’de KEB Hana Bank ile ortak oldu. Banka metaverse’de sanal şube açılacak.
Geçen mayısta başkanlık görevi biten Moon Jae-in dönemindeki ölümlü siyasi skandallar soruşturma konusu oldu. Güney Kore Başkanlık sisteminde, görevdeyken soruşturma açılamıyor, yeni başkan yetkisini kullanarak hukuki takip başlatıyor. Ana muhalefet partisi milletvekili Kim Jin-pyo, Ulusal Meclis’in başkanı seçildi. 2 Kore gazimiz Akgül Kalp ve Recep Pelvan vefat etti.
Aktivistler, balonlarla Kuzey Kore’ye maske, C vitamini ve ateş düşürücü yolladı. ABD’ye göre Kuzey Koreli bilgisayar korsanları Mayıs 2021’den beri sağlık hizmeti sağlayıcılarını hedef alıyor. Kuzey Kore, işgal altındaki Donetsk ve Lugansk yönetimlerini tanıdı, Ukrayna diplomatik ilişkiyi kesti.
Malezya Başbakanı İsmail Sabri Yakub Türkiye’deydi. MKE, Yavuz obüsünün ilk ihracatını Malezya’ya yapacak ve fişek üretim hattı kuracak. Malezya merkezli digital bankanın kuruluşu BDDK’ca onaylandı. Merkez Bankası 25 baz puan artış yaptı.
Myanmar’ın devrik lideri Çii, “seçimlere hile karıştırma” davasında ifade verdi.
Singapur Merkez Bankası enflasyonla mücadele için para politikasını sıkılaştırdı. Singapur para otoritesi (MAS) kriptonun riski nedeniyle daha fazla kısıtlayıcı kural geleceğini söyledi.
Singapur merkezli kripto Vauld, tüm para çekme işlemlerini askıya aldı. Singapur havayolları first class hizmetine Yeni Zellanda hattıyla yeniden başlıyor. Hindistan ve Japonya seferlerini de arttıracak. Darısı THY’nın başına. Malezyalı ve Singapurlu 2 uyuşturucu kaçakçısı idam edildi. Sri Lanka’dan kaçan Başkan Rajapaksa, önce Maldivlere ardından Singapur’a geçti. Tahminler Suudi Arabistan’a gideceği yönünde. Güncellenen Henley Pasaport Endeksi, en güçlü pasaport olarak Japonya ve Singapur’u gösterdi.
Tayland’dan yine serbest bırakılan kenevir ve esrar haberleri var. Sağlık Bakanı Charnvirakul, ülke için 3 milyar dolarlık endüstri olacağını, sağlık ve tıp merkezi haline geleceğini söyledi. Esrar nedeni ile hapiste olan 4bin kişinin serbest kalması bekleniyor. Endonezya, Güney Kore ve Japonya’nın Bangkok büyükelçilikleri, bu ülkelere esrar taşıyan Tayland vatandaşlarının hapis, para, hatta ölüm cezasıyla karşı karşıya kalabileceği duyurdu. Ankara’da oynanan Türkiye-Tayland Kadın Voleybol maçı ülke de ilgi gördü, One31 kanalında canlı yayınladı.
Vietnam’da sivrisinekten bulaşan Dang humması vakaları geçen yılın 2 katına, ölüm ise 3 katına çıktı. Başkent Ho Chi Minh ile Çin’in Nanjing şehri arasında yeni bir konteyner hattı açıldı. Çelik ihracatı ilk 6 ayda %17,5 düştü. Xiaomi, Çin dışındaki ilk fabrikasını Vietnam’da açtı, buradan Malezya ve Tayland’da ihraç edecek. Eski Kainat Güzeli Catriona Gray, dudak damak yarıklı çocuklara dikkat çekmek için Vietnam’daydı. Şimdilik bu kadar…