Av. Ege Demiralp
UZMAN ARABULUCU
Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket (AŞ) ortakları sınırlı sorumluluk ilkesine tabidirler ve sınırlı sorumluluk sayesinde riski azaltmak mümkün olduğundan yatırımcılar teşvik edilmekte ve bu yolla girişim kolay hale gelmektedir. Şirketin girişimleri başarısız olduğunda ortakların evlerini ya da otomobillerini kaybetmeyecek olmaları, onlarda girişim ruhunu canlandırmaktadır ve bu sayede ticaret de canlanmaktadır.
AŞ, limited şirket ve diğer ticari şirketlere göre daha avantajlıdır. Avantajlı kılan hususların başında ise ortakların koymayı taahhüt ettikleri sermaye borcu için sadece şirkete karşı sorumlu olmalarıdır. Anonim şirketin özel ve kamu borçlarından dolayı pay sahiplerinin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak sermaye borcunu ödemeyen pay sahipleri, sermaye borcu kadar şirkete karşı şirketin borçlarından şahsi mal varlıkları ile sorumludurlar. Alacaklı 3. kişiler sermaye borcunu ortaktan talep edemezler. Yine alacaklılar, şirketin sermayesi borcu ödemeye yetmediği takdirde şirketin ortaklarına başvurma hakkına sahip değillerdir. Yani; AŞ ortağı sermaye borcunu ödemiş olduğu takdirde şirketin özel ve kamu borçlarından dolayı hiçbir sorumluluğu bulunmamaktadır.
Pay sahibinin sermaye borcu, payın gerçek değeri üzerinden değil, nominal (itibari değeri) üzerindendir. Örneğin pay çıkarılırken 1 TL değer biçilmiş ve pay sahibi toplam sermaye borcunun karşılığı olarak payın %50'sini, yani 50 kuruşunu ödemişse, iki yıl sonra bir payın rayiç değeri 4 TL'ye yükselmiş olsa da, pay sahibinin ödeyeceği miktar itibari değer üzerinden halen 50 kuruşluk miktardır. Bu pay bir başkasına rayiç bedelle devredilmiş olsa bile devralan kişinin her paydan doğan borcu yine 50 kuruştur. Yani sorumluluk taahhüt edilen miktar ile sınırlıdır.
Ancak kamu borçlarından dolayı sorumlulukta anonim şirket ve limitet şirket ortakları arasında fark bulunmaktadır. Anonim şirket pay sahiplerinin, şirketin vergi ve sigorta primi gibi kamu borçlarından dolayı herhangi bir sorumluluğu yoktur.5 Bir başka anlatımla, sermaye koyma borcunu yerine getirip getirmediğine bakılmaksızın, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri kapsamında pay sahiplerinin sorumluluğuna gidilemez
Limited şirket ortaklarının sadece ortaklığa karşı sorumluluğun bir istisnası bulunmaktadır. Bu istisna; 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesinde ortaklıktan tahsil edilemeyen ya da tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu borçlarından ötürü ortakların sermaye payları oranında doğrudan doğruya sorumlu oldukları öngörülmektedir.
Kamu borçlarından sorumluluk kusursuz sorumluluktur. Yani ortağın kusuruna dayanmayan şirketin borcundan ötürü doğrudan ve müteselsil bir sorumluluktur. Şirketin borcunun doğduğu yıl mevcut ortakların değişmesi, ortaklığın el değiştirmesi durumunda devirden önceki dönem borcundan devir alan ortak sıfatı ile sermaye payı oranında, devirden sonraki tarihli dönem borcundan ise ortak sıfatı ile müteselsilen sorumlu tutulur.