Ar-Ge ve inovasyon günümüzde rekabetin vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir. Etkin Ar-Ge teşvikleri ile sanayisini destekleyen ülkelerin dünya rekabet sıralamasında üst seviyelerde yer aldığı görülmektedir.
Ülkemizde de 2008 yılında çıkarılan 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile özel sektörde, Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesi, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılması, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesi, verimliliğin artırılması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi, teknolojik bilginin ticarileşmesi, rekabet öncesi işbirliklerinin gelişmesi, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılması, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklenmesi ve teşvik edilmesi amaçlanmıştır.
Yukarıdaki tabloda Ar-Ge Merkezi, Ar-Ge Personeli, tamamlanan proje ve patent sayılarına yer verilmiştir.
Gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında gerek Ar-Ge Merkezi, gerekse Ar-Ge personeli sayımızın yeterli olduğunu söylemek mümkün değilse de, 5746 sayılı Kanun uygulamasının yürürlükte olduğu 12 yıl içinde gelinen noktanın önemli olduğunu da vurgulamamız gerekmektedir.
Makalemizde, 5746 sayılı Kanun kapsamında net ücret ile çalışan Ar- Ge ve destek personelinin ücretinin nasıl brütleştirileceği, SGK matrahının nasıl tespit edileceği açıklanacaktır.
Genel olarak Ar-Ge Merkezlerinde istihdam edilen personelin daha çok net ücret sistemine göre çalıştığı görülmektedir.
Brüt ücret; çalışanın iş sözleşmesi ve ücret bordrosunda görünen ve GV, DV, SGK primi ve benzeri kesintiler yapılmadan önceki ücret olup, ham ücret olarak da nitelendirilmektedir.
Buna göre, Brüt Ücret: Net Ücret+ Sosyal Sigorta Primi (İşçi payı) + İşsizlik Sigortası Primi (İşçi Payı) + Gelir Vergisi + Damga Vergisi formülüne göre hesaplanmaktadır.
Net ücret ise; brüt ücretten yasal kesintiler (gelir ve damga vergileri, sosyal güvenlik kesintileri) düşüldükten sonra kalan ve çalışanın eline geçen, kullanılabilir ücret tutarını ifade etmektedir.
Buna göre, Net Ücret: Brüt Ücret- Sosyal Sigorta Primi (İşçi payı) - İşsizlik Sigortası Primi (İşçi Payı) - Gelir Vergisi-Damga Vergisi formülüyle hesaplanmaktadır.
Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin “Gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması” başlıklı 10'uncu maddesinin ikinci fıkrasına göre, 5746 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, Gelir Vergisi Kanununun geçici 75'inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31/12/2023 tarihine kadar vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilerek uygulanmaktadır.
Aynı şekilde, 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliğinin “Uygulama esasları” başlıklı 3'üncü maddesinin onaltıncı fıkrasına göre, Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında fazla mesai dahil çalıştığı süreye ilişkin ücret üzerinden hesaplanan vergi tutarına öncelikle 4/12/2007 tarihli ve 26720 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde asgari geçim indirimi uygulanacak olup, asgari geçim indirimi mahsubu yapıldıktan sonra kalan gelir vergisi tutarının doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde 95’i, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde 90’ı ve diğerleri için yüzde 80’i her bir personel bazında muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkine konu edilecektir.
Bu madde hükümlerine, 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamındaki kazançları üzerinden gelir vergisi hesaplanmakta, ancak hesaplanan bu tutar muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
Dolayısıyla, 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge, tasarım ve destek personeli için gelir vergisi istisnası uygulanmadığından, net ücret sistemine göre çalıştırılan sigortalıların brüt ücretleri (prime esas kazançları) hesaplanırken gelir vergisi ve damga vergisinin de dikkate alınması gerekmektedir.
Örnek: 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge çalışması olan ve net ücret sistemine göre çalışan sigortalının net ücretinin 8.000,00 TL olduğu varsayıldığında, brüt ücret hesabı ve SGK matrahı yukarıdaki ikinci tablodaki gibi olacaktır.
Sonuç olarak; SGK’ya eksik prim ödeme durumu ile karşılaşmamak ve çalışanlar ile herhangi bir ihtilaf yaşamak için net ücret sistemine göre çalışan 5756 sayılı Kanun kapsamındaki Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretinin brütleştirilmesinde ve prime esas kazancının (SGK matrahının) tespitinde muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilen gelir vergisi ve damga vergisi desteklerinin de dikkate alınması gerekmektedir.