Daha önce bu köşede inovasyonla çok karıştırılan benzer kavramların farkına değindim. Yaratıcılık, icat, keşif, Ar-Ge hiç birisi tek başına inovasyonu garanti etmez. Ar-Ge projelerinin müşteriye ulaşacak somut bir ürün hedefi olmak zorunda değildir. Sosyal fayda, güvenlik vb. gerekçelerle devletler Ar-Ge yapabilir. Diğer taraftan gelir elde ettiğimiz yeni bir ürün yoksa inovasyondan bahsedemeyiz. Ar-Ge’nin ajandasında iş modeli, yönetim, deneyim ve pazarlama gibi inovasyon türleri yoktur.
Ülkemizde Ar-Ge çalışmalarına dair belirli birikim oluştu. Milli gelirden Ar-Ge’ye ayrılan pay ve yüksek teknolojili ürünlerin ekonomideki ağırlığı istenilen noktada olmasa dahi kamu otoritesinin öncülüğünde belirli bir aşamaya gelindi. Türkiye’nin her yerinde Ar-Ge merkezleri açıldı. Firmalarımızın Ar-Ge ekipleri var. Özellikle imalat sanayisinde olgunluk iyi bir noktaya ulaşıyor.
Maalesef aynı şeyi inovasyon için söyleyemiyoruz. Birkaç vizyoner işletme sahibinin bireysel çalışmaları dışında inovasyon KOBİ’lerin gündeminde hiç yok. Çoğu ayakta kalmaya ve temel fonksiyonları yerine getirmeye çalışıyor. Sermaye birikiminin olmadığı ekonomilerde küçük işletmelerin inovasyona bütçe ayırmasını beklemek hayal. İnovasyonu herkesin gündemine sokamazsak ve çoğunluğun katkı verdiği kolektif bir harekete eviremezsek büyük bir ekonomik sıçrama gerçekleştiremeyiz.
Büyük şirketlerimizde durum farksız. Son beş yıldır ciddi bir hareketlenme olmakla birlikte örneğin ISO 200 firmamızın çok azında inovasyon departmanı var. Bireysel çabalarla konu belirli bir aşamaya getirilmeye çalışılıyor. Birkaç inovasyon delisi, görev tanımında olmamasına rağmen inisiyatif alarak mevzuyu sahiplenmiş durumda. En büyük 500 firmamız bir an önce inovasyon birimlerini kurmalı (Ar-Ge dışında) ve C seviyesinde temsili sağlanmalı. “Chief Innovation Officer” unvanı yaygınlaştırmalıyız. İnovasyon yol haritası ve inovasyon master planı hazırlanmalı. En başta inovasyon stratejileri geliştirilmeli. Sonrasında strateji doğrultusunda inovasyon odağı belirlenmeli ve çalışılacak inovasyon alanları/türleri netleştirilmeli. Yönetim alt yapısının oluşması için sistemler ve süreçler tasarlanmalı.
Ar-Ge ile inovasyon arasındaki farkı bir vaka üzerinden netleştirelim. Amerika’da belirli bir yaşın üzerindeki yetişkinlerde idrar sorunları görülüyor. Açık ara pazar lideri Kimberly-Clark firmasının Depend ürünü ihtiyaç olmasına rağmen ciddi satış sorunu yaşıyor başta. Çünkü yetişkin insanlar bebek bezlerine benzer, kaba, ses çıkartan ürünleri kullanmak istemiyorlar. Bu ürünün normal bir iç çamaşırından farksız hale getirilmesi Ar-Ge’nin konusu. Nitekim Ar-Ge yeni malzeme ve üretim teknolojilerini çalışarak bunu başarıyor, fakat satışlar halen istenilen seviyede değil. Çünkü ürünün markette konumlanması yanlış. Bebek bezlerinin olduğu reyonlara yetişkinler gitmek istemiyor. Yanlış raflara ürünü yerleştiren satış ve pazarlama ekibi uyarılıyor. Sonuç yine parlak değil. Nedeni insanlar ürünü almadan önce normal bir iç çamaşırından farksız olduğundan emin olmak istiyorlar. Tasarım ekibi bu durumu atlamış. Ambalaja şeffaf bir pencere konulduğunda büyük bir başarı yakalanıyor. Ar-Ge ürünün ne ambalajından sorumludur ne de hangi raflara konulması gerektiğinden. Tüm bu süreçleri inovasyon ekibi kuş bakışı yukarıdan takip ve koordine eder.
Ürün inovasyonları her zaman şart değildir. İnovasyonu Ür-Ge ile kısıtlayamayız. Pekâlâ inovasyon ekibi stratejik olarak pazarlama inovasyonlarına yönelebilir. Ya da mevcut ürünün üzerine eklenen deneyim veya iş modeli inovasyonları olabilir. Vitra’nın karo seramikleri üretip bırakmak yerine kendi showroom’larında deneyim yaşatarak kullanıcılara ulaştırması ve gerekirse mimarlar eşliğinde müşteriye özel çözümler geliştirmesi iyi bir örnek. Tablo tamamen olumsuz değil ülkemizde. Bazı kurumsal firmalarımızda önemli adımlar atıldı. Ölçek ekonomisine dayalı zor bir sektör olmasına rağmen Kastamonu Entegre’nin inovasyon okulu önemli bir örnek. Ar-Ge ve ürün iyileştirmeden öte Ufuk 2 ve Ufuk 3 inovasyonlarına dair fikirler olgunlaştırılıyor. İş Bankası’nın girişimcilik ekosistemini desteklemek adına hayata geçirdiği Workup takdir ettiğim çabalardan. Diğer başarılı inovasyon çalışmalarını zamanla analiz etmeyi ve sizlerle paylaşmayı planlıyorum. Sayılarının artması dileği ile.