Dikkatli okurlarımız hatırlayacaktır. 2021 yılına girmemize 3 dakika kala “Portakal ihracatını durduracak karar” başlığıyla bir haber paylaşmıştım. Herkes felaketlerle geçen 2020’den kurtulmanın ve yeni bir yıla girmenin sevincini, heyecanını yansıtan fotoğraflar paylaşırken bizim haber paylaşmamızı takdir edenler de oldu, yadırgayanlar da.
Habercilik, gazetecilik böyle bir meslektir. Bir yılın son dakikalarını, yeni yıla girmenin heyecanını ailenizle, sevdiklerinizle paylaşacağınız sırada haber geldiyse öncelik haberdedir.
Portakal ihracatı ile ilgili yeni veriler o gece yazdığımız haberin ne kadar doğru olduğunu kanıtladı. Verileri doğru okumak ve ne olduğunu anlamak için yılbaşı gecesi “Portakal ihracatını durduracak karar” başlığı ile paylaştığım haberi kısaca hatırlayalım:
“Tarım ve Orman Bakanlığı, portakal ihracatını durduracak önemli bir adım atıyor. Hangi ülkeye ihraç edilirse edilsin, 1 Ocak 2021 itibariyle ihraç portakalın yüzde 100 analize tabi tutulmasına karar verildi. Analizin kamu laboratuvarlarında yapılması, ihracatı durdurmaya yönelik bir adım olarak değerlendiriliyor.
İhracatta yüzde 100 analiz yapılmasına ilişkin talimatın Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin ilgili müdürlüklere mesajla gönderdiği iddia edildi,
Mesaj şöyle:
“Sn Müdürlerim, son dönemde Avrupa Birliği’ne yapmış olduğumuz portakal ihracatında pestisit kalıntısı nedeniyle yoğun bildirim alınmakta ve ürünler geri iade edilmektedir. Bu sebeple portakal ihracatında belirli bir süre pestisit kalıntısına yönelik izleme yapılmasına karar verilmiştir.
1 Ocak tarihi itibariyle (karantina kontrolü yapılarak sertifika verilmeye hazır olanlar hariç) tüm ülkelere yapılacak portakal ihracatında %100 pestisit analizi yapılması uygun görülmüş olup ülke ayrımı olmaksızın portakal ihracatı için yapılacak sertifika başvurularının pestisit analizi için Gıda ve Yem Şube Müdürlüklerimize yönlendirilmesi, Gıda ve Şube Müdürlüklerimizce her portakal ihracat partisinden pestisit analizi için numune alınması ve numune gönderilecek laboratuvar seçiminde öncelikle kamu laboratuvarları olmak üzere fazla pestisit etken maddesi bakan laboratuvarların tercih edilmesi, analiz sonucunun öncelikle alıcı ülke mevzuatına göre, alıcı ülke mevzuatı yoksa Ülkemiz Pestisit Yönetmeliğine göre değerlendirilmesi hususunda gereğini rica eder iyi yıllar dilerim.”
Sektör temsilcileri bu uygulamanın ihracatı durdurmaya yönelik bir adım olduğunu ifade ediyor.
Edindiğimiz bilgilere göre, portakalda ihracatı durduracak bu uygulamaya Ticaret Bakanlığı karşı. Maliye Bakanlığı İle Tarım Bakanlığı birlikte hareket ederek bu kararı uygulamaya koyuyor.
Portakal ihracatçıları pestisit nedeniyle yüzde 100 analizi gerektirecek bir bildirim olmadığını, geri gönderilen ürün miktarının da her zamankinden farklı olmadığını belirerek: “Alınan bu kararın pestisit ile veya geri gönderilen ürünlerle bir ilgisi yok. Normal zamanlarda ne kadar araç geri dönüyorsa yine aynı sayıda. Pestisit ile ilgili Avrupa Birliği’nin alarm sistemine bakılırsa diğer yıllardan farklı bir durum yok. Bu nedenle yeni başlayan uygulamanın pestisit veya geri gönderilen portakal miktarıyla bir ilgisi yok. Üretimdeki azalmaya bağlı olarak iç piyasada fiyatın biraz yükselmesi ile enflasyonun yükseleceği endişesi ile bir anlamda kendi kendimize tarife dışı engel uyguluyoruz. Bu uygulama üreticiye, ihracat için bağlantı yapan, bahçe alan, malzemesini temin eden ihracatçıya ciddi zarar verir. Ne demek kamu laboratuarları? O zaman özel laboratuvarlara neden yetki verildi, akredite edildi? Uygulama Türkiye’nin dış pazarlarda güvenirliliğini yitirmesine ve pazar kaybına neden olur. Gelecek yıl üretim çok olduğunda pazarlayamayız. Bu kadar önemli bir karar alınırken neden biz ihracatçıların görüşü alınmıyor? Nereden bakarsanız bakın ülkeye, üreticiye, ihracatçıya ciddi zarar verecek bir uygulama.” görüşünü dile getirdi.
Portakal üreticileri ve ihracatçılar, mandalina, portakal, limon greyfurt için aynı ilaçların kullanıldığına dikkat çekiyor. Üretici ve ihracatçıların görüşleri özetle şöyle: “Neden sadece portakal için yüzde 100 analiz yapılıyor? O zaman diğer ürünlerin de aynı prosedüre tabi tutulması gerekirdi. Ayrıca kalıntı değerleri (MRL) ülkeler bazında değişiyor. Rusya’nın kabul ettiği kalıntı değeri farklı, Avrupa Birliği’nin, başka ülkelerin farklı. Yapılmak istenen ihracatı durdurmak.”
Bir haftalık uygulama ile ihracat yüzde 40 düştü
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın analizle portakal ihracatını engelleme uygulaması 1 hafta sürdü. İhracatçıların tepkisi üzerine bir hafta sonra 7 Ocak 2021’de pestisit analizinde normal uygulamaya geçildi. Avrupa Birliği’ne ihracatta her 10 partide 1, Rusya’ya ihracatta ise her 20 partide 1 analiz yapılmaya başlandı. O bir haftalık yüzde 100 analizle ihracata önemli kayıp verildi.
Akdeniz Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği’nin yayınladığı ihracat verilerine göre, Ocak 2021’de geçen yılın Ocak ayına göre portakal ihracatı miktar olarak yüzde 40 değer olarak ise yüzde 28 azaldı.
Türkiye, Ocak 2020’de 44 bin 975 ton portakal ihracatı yaparken 2021 Ocak ayında bu ihracat 27 bin 174 tona geriledi. Değer olarak ise 2020 yılı Ocak ayında portakal ihracatından 18 milyon 793 bin dolar döviz sağlanırken, Ocak 2021’de fiyatların yüksek olmasına rağmen 13 milyon 605 bin dolar döviz elde edildi.
Almanya’ya ihracat düşmedi
Daha da ilginç olanı ihracata yüzde 100 analiz uygulanmasının gerekçesi Avrupa’ya yapılan portakal ihracatında çok miktarda pestisit (zirai ilaç) kalıntısı bulunması gerekçe gösterilmişti. İhracat verileri bunun da doğru olmadığını ortaya koyuyor.
Akdeniz Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliğimin yayınladığı verilere göre portakal ihracatının en fazla yaptığı 5 ülke arasında ihracatın arttığı tek ülke Almanya. Ocak ayında Almanya’ya yapılan portakal ihracatı miktar olarak yüzde 12 değer olarak yüzde 49 arttı.
İhracatın en çok düştüğü ülkeler ise Ukrayna, Romanya, Irak ve Rusya oldu. Miktar bazında Ukrayna>ya portakal ihracatı yüzde 79, Romanya>ya yüzde 59, Irak’a yüzde 52 ve Rusya’ya yüzde 10 azaldı.
İçerde fiyat düştü
İhracatta analiz engeli iç piyasada portakal fiyatını düşürdü. İhracatın analiz bahanesiyle engellenmesi içerdeki arzı artırınca portakal fiyatı hem üreticide hem de tüketicide düştü. Pazar ve manavlarda kilosu 8-10 liraya kadar yükselen portakalın fiyatı 4-5 liraya kadar düştü.
Özetle, geçen yıl limonda doğrudan ihracata yasak getirilirken ciddi yanlışlar yapıldı.
Üretici ve ihracatçı mağdur oldu. Portakal ihracatına yılbaşı itibariyle dolaylı bir engel getirildi.
Bir hafta süreyle uygulanan yüzde 100 pestisit analiz uygulaması portakal ihracatını bir ayda yüzde 40 düşürdü. İçerde fiyatların düşmesini sağladı. Kısa vadede ülke döviz kaybetti, tüketici daha ucuza portakal tüketti. Orta ve uzun vadedeki etkileri de olacaktır.