Altın ve altın fonlarına ilgi giderek artıyor. Küresel borsaların performansının düşük olması, bankacılık krizinden kaynaklanan sistemik risk korkusu ve merkez bankalarının altın rezervini güçlendirme politikaları altın talebinin artmasına kaynaklık etti.
Altın fiyatlarındaki artış altın fonlarının çekiciliğini daha da arttırdı. Nitekim Mart ayında Kuzey Amerika kaynaklı altın fonlarına 806 milyon dolarlık, Asya fonlarına ise 203 milyon dolarlık talep geldi. Küresel altın piyasasının günlük işlem hacmi, Mart ayında ortalama %25 artarak son bir yılın en yüksek seviyesi olan 183 milyar dolara ulaştı. (2022 işlem hacmi ortalaması 132 milyar dolardı). Mart ayında fiziki altın piyasalarındaki günlük hacim bir önceki aya göre %7 artarken, borsada işlem gören altın türevlerinin ve altın fonlarının alım satımı sırasıyla %57 ve %51 arttı. Sonuçta alım satım hacimleri, altın fiyatlarındaki yükselişle birlikte yükseldi.
1999-2021 yılları arasında en fazla altın stoklayan merkez bankaları
| Sıra | Ülke | Satın alınan altın miktarı
(ton) |
Satın almaların yüzdesi
|
| 1 | Rusya | 1.888 | %28 |
| 2 | Çin | 1.552 | %23 |
| 3 | Türkiye | 541 | %8 |
| 4 | Hindistan | 395 | %6 |
| 5 | Kazakistan | 345 | %5 |
| 6 | Özbekistan | 311 | %5 |
| 7 | Suudi Arabistan | 180 | %3 |
| 8 | Tayland | 168 | %2 |
| 9 | Polonya | 128 | %2 |
| 10 | Meksika | 115 | %2 |
| | Toplam | 5.623 | %84 |
Kaynak: https://www.visualcapitalist.com/charted-30-years-of-central-bank-gold-demand/
2022 yılında bazı merkez bankalarının altın talebini arttırması piyasayı canlı tuttu. Rusya Merkez Bankası 1999-2021 yılları arasında 1.888 ton ile en çok altın alan Banka oldu. Bu dönemde Çin Merkez Bankası da 1.552 ton altın alarak ikinci sıraya yerleşti. Banka bu politikasını 2022 yılında da devam ettirdi. 2022’nin Kasım ve Aralık aylarında Çin Merkez Bankası 62 ton alarak, toplam altın rezervlerini ilk kez 2.000 tonun üzerine çıkardı. Orta Doğu ülkeleri 2022’de yıl boyunca aktif altın alıcısı oldu. Mısır 47 ton, Katar 35 ton, Irak 34 ton, Birleşik Arap Emirlikleri 25 ton ve Umman 2 ton altın aldı. Orta Asya ülkelerinden Özbekistan Merkez Bankası 34 ton, Kırgızistan 6 ton ve Tacikistan 4 ton altın alarak rezervlerini güçlendirdi. Hindistan Merkez Bankası da rezervlerine 2021 yılında 77 ton, 2022 yılında 33 ton daha altın ekledi. Yıl içinde rupiyi desteklemek için döviz piyasasına müdahale eden Banka’nın döviz rezervleri 70 milyar düşmüştü. Hindistan Merkez Bankası’nı altın almaya yönelten bir olgu da rezervlerdeki bu düşüşü telafi etme arzusu oldu. Sonuçta Banka’nın altın rezervi 787 tona çıktı. Bu ülkelerin dışında Ekvador 3 ton, İrlanda 3 ton, Çek Cumhuriyeti 1 ton ve Sırbistan 1 ton altın alarak rezervlerini güçlendirdi.
2022'de hangi merkez bankası ne kadar altın aldı?
| Ülke | 2022 altın alımları (ton) | Toplam içinde payı (%) |
| Türkiye | 148 | %13 |
| Çin | 62 | %5 |
| Mısır | 47 | %4 |
| Katar | 33 | %3 |
| Irak | 34 | %3 |
| Hindistan | 33 | %3 |
| BAE | 25 | %2 |
| Kırgızistan | 6 | %1 |
| Tacikistan | 4 | %0,4 |
| Ekvador | 3 | %0,3 |
| Diğer Ülkeler Toplamı | 741 | %65 |
| Toplam | 1.136 | 100% |
Kaynak: https://www.visualcapitalist.com/charted-30-years-of-central-bank-gold-demand/
Merkez bankaları neden altın alır?
Altın, ülkelerin finansal rezervlerinde önemli bir rol oymakta. Merkez bankalarının altını rezerv olarak tutmalarının altında başlıca üç neden bulunmakta:
-Döviz rezervlerinin dengelenmesi. Merkez bankaları, döviz tutma risklerini yönetmek ve ekonomik çalkantı sırasında istikrarı desteklemek için rezervlerinin bir kısmını altın olarak tutarlar.
-İtibari para birimlerine karşı korunma. Altın, enflasyon nedeniyle para birimlerinin (esas olarak dolar) aşınmaya başlaması sebebiyle, satın alma gücüne karşı bir koruma yaratır.
-Portföy çeşitlendirme. Altın, Dolarla ters bir korelasyona sahip. Dolar değer kaybettiğinde, altın fiyatları yükselme eğilimi göstererek merkez bankalarını oynaklıklardan korur.
Türkiye altın stokunda önde gidiyor
TCMB, 2022 yılında resmi altın rezervlerini 148 ton arttırarak 542 tona yükseltti. Bu alımla TCMB, 2022 yılında en fazla altın satın alan Merkez Bankası oldu. TCMB bu politikasını 2023 yılında da devam ettirecekmiş gibi durmakta. Banka bu yılın Şubat ayında da 22,5 tonluk net altın alım yaptı. 15 aydır aralıksız bir şekilde altın alan TCMB, altın rezervini 587,3 tona taşıdı. Böylece TCMB kuruluşundan bu yana en yüksek altın stokuna ulaştı. (Altın stokundaki hızlı artışın olduğu bir başka dönem de İkinci Dünya Savaşı yılları olmuştu. 1939 yılında 26,2 ton olan TCMB altın rezervi 1945 yılında 231,9 tona çıkmıştı).
TCMB’nin altın stoklarını arttırması, yüksek enflasyonun olması nedeniyle doğal bir tepki. Bunun yanında halkın geleneksel olarak altını hep güvenli tasarruf aracı olarak görmesi de bu politikaya destek vermekte. Diğer yandan hükümetin döviz kurları üzerinden yapılacak olası bir spekülasyona karşı kendisini koruma güdüsü de stoklamada belirleyici (TCMB, 2017 Anayasa değişikliği ve Cumhurbaşkanlığı rejimi sonrası ikinci bir Hazine gibi çalıştığından dolayı bu tepki de normal).
Ülkemizin bir özelliği daha var. Kayıt dışı geliri maliyeden en kolay kaçırmanın yolu da altından geçmekte.
Bu hafta yeniden okumaya başladığım bir kitabı önermek isterim. Elias Canetti, Kitle ve İktidar.