DÜNYA Gazetesi olarak sürekli ülkeyi dolaşıp duruyoruz. İş dünyası, vatandaş, ekonomi STK’ları, OSB’ler, şirketler… Şu sıra sıkça dile getirilen sorun; tahsilat gecikmeleri… Yani alacaklılar, borç tahsilinde zorlanıyor, vadeler sürekli uzatılıyor hatta borçların bir kısmı veya tamamı ödenemiyor.
Küresel ekonominin sıkıntılarını abartarak yaşadığımız ülkede, bir bakıma alacaklılar için buzul çağı başlamış gibi görünüyor. Alacaklı, tahsilat yapamayınca çoğu şirket için ölümcül bir tehlike beliriveriyor; nakit akışı tıkanıklığı… Bu da zincirleme etkiyle tüm sektöre yayılıyor, piyasayı daraltıyor.
“NASILSA KİMSE ÖDEMİYOR” BAHANESİ
Borçluların hali vakti olmayanlar zaten ekonomik kriz yüzünden ödeyemiyor. Ancak enflasyonun çürüttüğü iş ahlakı sebebiyle parası olan da borcunu ödememeye başladı. Gerekçesi, düşündürücü; “nasılsa kimse ödemiyor o halde ben neden ödeyeyim ki…”
Peki ya hukuki süreçler? İşte ülkedeki en büyük açmaz da bu… Mahkemelerde borç-alacak davaları patlaması yaşanıyor. Herkes borcundan kaçıyor, alacağının peşinden koşturuyor. Buna kurumsal şirketler de dâhil... KOBİ’ler zaten finansmana erişim sorunlarını bahanesini fazlaca dillendiriyor.
İKİ SORU İKİ CEVAP
Bu işin sonu nereye varır?
Borçlar ya yüzdürülecek, yeniden yapılandırma talepleri artacak ve yeni ödeme planları çıkarılacak. Ya da saç tıraşı gündeme gelecek. Saç tıraşı, borçlunun “ödeyemiyorum” beyanı ardından alacaklının bazı alacaklarını silmesi demek… Hatırlayın, Küresel Kriz’de Yunanistan’ın 105 milyar Euro’luk borcu silinmişti. Sancılı, kavgalı bir süreç bizi bekliyor olabilir. Kaldı ki Kayıp Yıllar 90’larda çek-senet mafyası, benzer gerekçelerle serpilmiş ve iş barışında derin yaralar açmıştı.
Vatandaşın borçları ne olacak?
Şu anda Meclis’te torba yasa var. 6 milyon vatandaşın 30 milyar lirayı aşan icra borçlarının tasfiyesi gündemde… Öneriye göre; vatandaşın 2 bin liraya kadar olan borçları icradan düşürülecek, elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi temel ihtiyaçlara ait sözleşmeden kaynaklanan borçlar, devlet tarafından üstlenilecek. Ancak sorun bitmeyecek ve ödenmeyen faturalar yine birikecek.
NOT
KURALI BORÇLULAR KOYUYOR ARTIK
Dünya; borç içinde yüzüyor zaten. Uluslararası Finans Enstitüsü’nün (IIF) 2022 yılında yayımlanan Küresel Borç Montörü raporuna göre, küresel borç tutarı 303 trilyon $ ile rekor kırdı. 2021 yılında rekor seviyeye ulaştı. Küredeki 208 ülkenin yıllık toplam üretiminin 96 trilyon $ olduğu düşünülürse, herkesin herkese borç taktığı bir çağda yaşıyoruz. Burada kuralı; “ödeyemiyorum, ödeyecek gücüm yok, ödemiyorum” diyen borçlular koyuyor. Alacaklılar ise ya borcundan vaz geçecek ya da borçlusuna yen ödeme kolaylıkları sunacak. Küresel barışı bozan, jeopolitik riskleri tırmandıran bu durumun, yüksek enflasyon ve durgunluğun aynı anda yaşanacağı stagflasyon döneminde çok fazla çatışma doğuracağı öngörülüyor.