Hazine ve Maliye Bakanlığı dün Ağustos 2020 ayı merkezi yönetim bütçe sonuçlarını açıkladı. Ağustos ayında fazla veren bütçe sonuçları, bir kısım yazılı ve görsel basında anlık değerlendirme ile olumlu olarak sunuldu. Gerçekten de bütçe sonuçları olumlu muydu? Sadece alt toplamlara bakarak böyle bir kanıya varmak doğru muydu? Ya da bütçe sonuçlarının satır aralarını okumak gerekir miydi?...
Dilerseniz önce bütçe alt toplam olarak sonuçlarını, 2020 Ağustos ayı ve 2020 yılı 8 aylık dönemler itibariyle gözden geçirelim.
Milyar TL
Açıklama 2020 Bütçe hedefi 2020 Ağustos 2020 Ocak-Ağ.
Bütçe geliri 956 108 650
Bütçe gideri 1.095 80 761
Bütçe dengesi (-) 139 (+) 28 (-) 111
Tablo bize şunu söylüyor: 2020 ağustos ayında 108 milyar liralık bütçe gelirine karşın 80 milyar lira bütçe harcaması yapılmış, dolayısıyla bu ayda 28 milyar lira bütçe fazlası verilmiş. İşte basının üzerinde durduğu veya öne çıkardığı sonuç bu.
Ancak; 2020 yılının ilk 8 ayı itibariyle 650 milyar liralık bütçe gelirine karşın 761 milyar lira bütçe harcaması yapılmış ve bütçe açığı 111 milyar lira olmuş. Yılsonu bütçe hedefi olan 139 milyar lira açığın yüzde 80’i yılın ilk üçte ikilik döneminde gerçekleşmiş. Özellikle yılın son çeyreğindeki gelişmeler dikkate alınacak olursa bu açık hedefinin korunması mümkün görülmüyor. Dolayısıyla ek bütçe yapılmak zorunda. Bunu bir not edelim.
Şimdi de gelelim bütçenin bazı alt kalemler itibariyle Ağustos ayı sonuçlarına…
Bütçe Kalemi 2019 Ağustos 2020 Ağustos Değişim %
Bütçe giderleri 93.7 80.3 (-) 14
Cari transferler 44.0 30.6 (-) 31
Mal ve hizmet alımı 5.8 5.6 (-) 5
Personel giderleri 20.0 23.0 (+) 15
Faiz giderleri 10.8 11.9 (+) 9
Tablonun sonucu şu: Ağustos ayı bütçe giderleri geçen yıl 93.7 milyar lira iken, bu yıl 80.3 milyar liraya inmiş, yüzde 14.3 oranında gerilemiş. Peki bu sonuç nasıl sağlanmış?...
- Bütçenin en önemli gider kalemi olan cari transferler, geçen yılın üçte biri tutarında kısılmış ve bir bakıma gider tasarrufu yapılmış. Bir başka ifadeyle bu ayın cari transfer ödemeleri yapılmamış ve ötelenmiş.
- İkinci önemli kısılan kalem de mal ve hizmet alımları olmuş.
- Buna karşın faiz giderleriyle personel giderleri artışı aynen kalmış.
- Dolayısıyla bu ayın bütçe giderlerinin yaklaşık yedide biri kısılmış.
Gelelim bütçenin gelir tarafına…
Bütçe kalemi 2019 Ağustos 2020 Ağustos Değişim %
Bütçe gelirleri 880.3 956.6 (+) 15.1
Kurumlar vergisi 17.4 28.2 (+) 62
Dahilde Alınan KDV 5.6 8.7 (+) 56
İthalde Alınan KDV 9.5 13.1 (+) 38
ÖTV 13.8 23.2 (+) 67
Vergi dışı gelirler 25.8 8.2 (-) 68
Bütçe gelirleri, içinde vergi dışı gelirler yüzde 68 oranında azaldığı halde; genelde geçen yıla göre yüzde 15 civarında yükselmiş. Bu yükselişte;
- Yüzde 62 ile kurumlar vergisinin,
- Yüzde 56 ile dahilde alınan KDV’nin ve yüzde 38 ile ithalde alınan KDV’nin,
- Yüzde 67 ile de ÖTV’nin,
artışı çok etkili olmuş. Yani bu ayda vergi gelirleri performansı artış göstermiş.
Demek ki Ağustos ayında giderlerde frene basılmış, gelirlerde alınan kararların etkisi olmuş. Ancak; 8 aylık sonuçlar yine bütçe açığı olarak artan şekilde devam etmiş.
Özellikle yılın son çeyreğine sıkıntılı girdiğimiz gerçeğini de unutmazsak 2020 bütçesi için anlık keyiflenmenin yarar sağlamayacağını anlarız.