Özellikle son bir yıl içinde yazılarımda, iktisatçı olmayanların bilmediklerini düşündüğüm konuları açıklamaya, merak ve ilgi duyanlara bilgi vermeye, onlarla paylaşmaya çalışıyorum. Bu yazım da bu kapsamda…
Biliyorum, son bir yıl içinde ABD Dolar kurunun TL karşısında nasıl bir değerlemeyle hangi mertebeye çıkıp-ineceği ve ABD Doları’nın Euro ile çapraz kur ilişkisinin ne olacağını iktisatçı olan-olmayan herkes merak ediyor, takip ediyor.
Bu konuda kimse elbette falcı değil. Ancak iktisatçılar diğer mesleklere göre elbette ve doğallıkla diplomalarının ışığında çok daha doğru tahminlerde bulunma ve analizler yapabilme olanaklarına ve şansına sahipler. Benim buradaki çalışmam, iktisatçı olmayanlara bir bilgiseli iletme, paylaşma çabası üzerine kurulu.
Ekonomik kriz, buhran ve benzeri dönemlerde, küresel ekonomilerde herkes TV kanallarından çeşitli para birimlerinin kur değerlerini, kur değerlerindeki oynaklığı, kurların konjonktürel gidişini takip etmeye çalışır. Bu son derece doğaldır.
TV Ekranının altında, anlık bilgiler hızla ilerlerken ABD Dolar Endeksi’ni görürsünüz. Endeks artış trendinde ise yani endeks yukarı doğru hareketli ise fondaki renk yeşil ve ok yukarı doğrudur. Aksi durum için de kırmızı renk ve aşağı yönlü ok kullanılır.
Peki, bu ABD Dolar Endeksi (DXY) ne ifade eder, nedir, nasıl hesaplanır, yükselmesi ya da düşmesi bizim için ne anlama gelir. Yani; DXY takip ederken bunu nasıl okumalıyız.
DXY, ABD ile ticaret yapan ülkelerin paralarının bir sepette toplanması ve bu sepette ABD Doları’nın değerlendirilmesi endeksi olarak tanımlanır.
Sepette bulunan diğer yabancı para birimleri (6 farklı ülke para birimi);
- Euro
- Japon Yeni
- GB Poundu
- Kanada Doları
- İsviçre Frangı
- İsveç Kronu
DXY hesaplamak için bu altı para biriminin geometrik ortalaması alınır.
1944 yılında yapılan Bretton Woods Anlaşması’nda ABD Doları’nın değeri diğer 44 ülke para birimine karşı belirlenmiştir. 1 Ounce Altın = 35 ABD Doları’dır. Bu sabit kur uygulaması altında yapılan bir belirlemedir.
1973 yılı itibariyle serbest kur uygulaması koşullarında ABD Doları’nın değeri DXY Dolar Endeksi’yle hesaplanmaya başlamıştır. Sabit değer değil, artık çok daha gerçekçi bir değişken değer uygulamasına geçilmiştir.
Özetle DXY sabit bir değer değildir, küresel ekonomilerde realize edilen değişimlere göre biçimlenen; artabildiği gibi düşebilen bir değere sahip olabilir. Kolayca anlaşıldığı gibi DXY, enflasyon, büyüme gibi önemli iktisadî değerlerden etkilenir ve hesaplamada bu hususlar dikkate alınır.
ABD Doları değer kazanırsa DXY artar, DXY artmışsa ABD Doları değer kazanmıştır. İki taraftan da bakışla DXY için ifade ettiğimiz bu hususun tam tersi de olabilir. DXY değişkendir.
DXY konusunu gerektiği kadarıyla bilmek ve takip etmek bize ne kazandırır;
İktisatçılar, spekülatörler, yatırımcılar ve piyasalardaki diğer tüm oyuncular DXY değişkenliğini elbette en hızlı ve doğru şekilde yorumlar ve ekonomik önlemlerini bu doğrultuda tasarruf ederler.
Konuyu biraz daha açık anlatmak gerekirse söylenecekler; DXY yükselirse ABD Doları değer kazanıyor, DXY düşüyorsa, ABD Doları değer kaybediyor demektir. Bu değişkenlik süreklilik arz eder. Endeksteki artış sürdürülebilirliği Doların değer kazanmaya devam edeceği şeklinde yorumlanır.
Özetle; DXY takibiyle yakın vadede dolar volatilitesi hakkında görüş edinme olanaklı hâle gelecektir. DXY geri çekilmesi durumunda ABD Doları/EUR, GBP/ABD Dolar kurlarında yükseliş olacaktır. Bu günlerde EUR ile ABD Doları çapraz kurlarında sürekli değişiklikler olmakta ve EUR/ABD Doları paritesi Dolar lehine yeniden şekillenmektedir.
Geçen yıl, FED, Bretton Woods toplantıları vb konularda bazı bilgileri yazılarımda paylaşmıştım. Bu günlerde yapılan Jackson Hole’deki FED toplantıları, ABD ekonomisinde enflasyon oranının son 41 yıl içindeki en yüksek değere çıkması gibi hususlar DXY ve VIX (Dolar Volatilitesi) konularında dikkatli olma gereğini tekrar hatırlatmaktadır. FED Başkanı Jerome Powell sıkı para politikasına ilişkin net cümleler kurmaktadır.
An itibariyle DXY 108,84 +0,37 (+0,34%) görünmektedir. (Kaynak: investing.com) NYSE açılışıyla beraber DXY yeni değerini bulacaktır. Bu koşullara bakarak VIX oranı da netleşecektir. Volatilite endeksi genelde standart sapma ile ölçülmektedir. Belirsizlik ve güvensizlik ortamlarında VIX yükselir. Son dönemde görülmekte olan durum da budur…
BIST, altın, gümüş, brent, DXY, VIX, enflasyon ve büyüme çoklu ilişkileri kapsamında; Dolardaki yüksek oynaklığı, TL’nin diğer para birimleri karşısında değer kaybı, enflasyon oranlarındaki önemli artışlar (Sadece Türkiye ekonomisindeki değil, diğer küresel ekonomilerdeki enflasyon oranları dâhil), ABD $/EUR çapraz kur değişimleri, BIST kapanışlarındaki ciddi yüksek değerler, Brent’in 100 dolar üzerinde âdeta yerleşmesi, bütün bunlar elbette tesadüfî ekonomik gelişmeler değildir.
Belirli ekonometrik ilişkiler (Formüller ve hesaplama teknikleri) kapsamında, iktisat teorisinin gerekleri doğrultusundaki gelişmelerin küresel ekonomilere yansıması ülkemizde ve ABD ile ticaret yapan küresel ekonomilerde karşılaşılan gerçeklerdir.
Merak ettiğim hususlardan biri de; ABD’nin WSJ kanalıyla yaptığı, Türk şirketlerinin Rusya Federasyonu ile ticaret yapmaması isteği/uyarısı/talebi, artık her ne ise onun, sonucunun ekonomilerdeki etkileşimidir.
DXY ve VIX değişimlerine bakarak bazı öngörülerde bulunmak mümkündür. Ancak bu öngörüler, öngörülen yön ve mertebelerde olacak mıdır, bu tartışılabilir ve buna göre yatırım kararı vermek, herkesin kendi sorumluluk alanındadır.