Türkiye’de istikrar, Milli Piyango’yu tutturmak kadar zor. İsabet, sürdürülebilirlik gibi konseptler, derdiniz gerçekten hakkını vermekse eğer, yakalaması düşük olasılık. Katma değerli bir iş yapmak ve üretmek, kadın erkek fark etmez; rüzgara karşı koşmaya benzetilebilir. Ama bütün bunlar, kadınlar için anlatılmaz yaşanır.
Zihniyet her yönüyle evlere şenlik. Üzülerek söylemek gerek, bu yılı da kadınlar adına kazanımla kapatmıyoruz. Kadın nüfusun çoğunluğu ülkede kariyer geleceği yakalamaktan uzak koşullarda, okumayan, üretmeyen bir grup olarak yaşamını sürdürüyor. Donanımları sınırlı olduğu için kısıtlı yaşam koşullarıyla dar bir dünyanın vatandaşı olarak yaşayıp gidiyorlar.
Bu söyleşiyi genç bir iş insanı, kadın girişimci, erkek egemen olarak fişlenen sektörlerde faaliyet gösteren bir işverenle gerçekleştirdim. Yaptıkları ve tahminen yapacakları, “Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz” dedirtiyor. Kadına, onun için çizilen dar dünyadan çıkmanın yollarını göstermek başarılı örnekleri konuşturmak çözümlerden biri. Başarmanın mucize değil, normal olduğunu yılmadan aktarmamız gerekiyor. Detaylı fikir sahibi olmak için söyleşiyi izleyebilir ya da dinleyebilirsiniz.
Filiz Akkaş. MAPSİS Metal Havacılık ve Savunma Sanayi A.Ş. Kurucu Ortağı. Locheed Martin, Skorsky’le çalıştığından… “aaa kadın bomba yapıyor” diye söze başlayıp, füze kanadı parçası gibi özellikli parçalar imal ettiğini görünce şaşkınlıklarını saklayamıyorlarmış. Akkaş, milli görev bilinciyle ülke güvenliğine katkı sağladığı için gururlu. Yerleşik kalıplarla ilgili olarak da “Zekayı cinsiyetle yarıştırmak yanlış” demekle yetiniyor.
Akkaş 2011 yılında KOSGEB desteğiyle kurmuş firmasını. Ağırlıklı havacılık ve savunma sanayi sektöründe, üretim alanları enerji ve demiryollarına yayılıyor. Alüminyum ve çelikde talaşlı üretim yapan firması birçok yerli ve milli projede yer aldığı gibi Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi Cern'e Türkiye'den üretim yapan beş şirketten biri. İş ortakları arasında THY, Roketsan, Alsensan, TÜBİTAK, SAGE, Kale Havacılık gibi yerli firmalar yer alıyor. Boeing, Airbus’ın dolaylı tedarikçisi. Lockheed Martin ve Skorsky üretim lisansına sahip! Bu arada, pek çok sivil toplum kuruluşunda aktif. KOSGEB, KAGİDER gibi kurumların ve hatta yurt dışı organizasyonlar tarafından verilen Kobi, Girişimcilik kategorileri ve tabii kadın girişimci ödüllerinin sahibi.
Peki bu serüven nasıl başlamış? Aile Sivaslı, kendisi 6 çocuğun en küçüğü. Bir yaşındayken İstanbul’a göç ediyorlar. Liseyi bitirdikten sonra çalışmaya başlıyor. İlk işi ve 16 yıl boyunca çalıştığı kurum büyük bir inşaat firması. Ön idari işler, yönetici asistanlığı diyerek sıfırdan başlıyor, zamanla firmanın ticaret ve finansman bölümlerine geçiyor.
Sanırım bundan sonra “nereye kadar, nasıl” gibi sorular ağır basıyor. Kendi işini yapma fikri filizleniyor. Çevresinde iş yapanlar dikkatini çekiyor; onlar yaparsa ben de yapabilirim hatta daha iyisini yaparım özgüveniyle ufak tefek araştırma yapıyor.
Pozitif düşünmenin gücüne inanır mısınız bilmem. Hayallerin izdüşümünü tesadüfen karşınızda bulmak tesadüfle açıklanamaz. Aradığınızı bir gün ansızın karşınızda bulmak yalnızca şans değil “baktığını görmek” diye tarif etmeyi hak ediyor diyelim… Bir gün KOSGEB ilanı dikkatini çekiyor.
Film kıvamında değil mi? Özellikle evde oturan ya da niteliksiz işlerde çalışmak zorunda kalan kadınlara örnek olsun diye tane tane yazmak istiyorum.
KOSGEB ilanındaki telefona ulaşıyor; şansa bakın kurs dolu. Tek boş yer Kocaeli Gebze’de. Kaçırmak istemiyor. Dört aylık bu kursa haftanın 3 günü yazılıyor, 30 kişilik sınıfta eğitim başlıyor:
“İlk kez İstanbul dışına çıkıyordum. Ben Nişantaşı’nda çalışan bir beyaz yakalıydım. Minibüsle Kocaeli’n gitmek çok değişikti. Biz beyaz yakalılar sayıları bilen ama kontrol edemeyen, malı gören ama dokunamayan kişileriz. Karşımda bambaşka bir hayat belirdi.”
Akkaş hayatını beklenen akışı değiştirerek yaşamayı tercih etmiş ya da mecbur kalmış diyelim. Üniversite eğitimini yıllar sonra tamamlamış. Finans okumuş. İlk üniversite eğitimi 40’lı yaşlarının başında. Hızını alamamış olacak ki, marka iletişimi ihtisaslaşmak için ikinci eğitimini alıyor. Açık Öğretim Fakültesi son sınıf öğrencisi, yakında mezun… bakalım bundan sonra sırada ne var. Yabancı dilinin eksik olduğunu söylüyor, ama ciddi çaba sarf ediyormuş, telefonuna türlü dil aplikasyonları indirmiş, boş zaman geçirmeyi sevmiyor… Fuarları kaçırmıyor, sektör yayınlarını didik okuyor… arada bir de olsa bir saat kadar yalnız kalabilmek düşünmek büyük bir lüks, hediye olarak görüyor.
“Kaderim birilerinin iki dudağı arasında olmamalıydı” diyor. Yapanlara bakıp “onlar yapıyorsa ben daha iyisini yaparım” diye düşündüm. “Hayata hep yeni başlıyor gibiyim, içimdeki mücadele bitmiyor” diye özetliyor.
Nerede bir açık görebilirim, nasıl bir fark yaratabilirim soruları biraz sezgi biraz kadın disipliniyle; gerekli donanıma sahip olmalıyım cümlesiyle noktalanmış. AS/EN 9100 Uluslararası Savunma&Havacılık Standart Sertifikası’nı alınca savunma sanayi yolculuğu karşılık bulmaya başlamış.
Uçak kanat parçaları, askeri mühimmat, THY mutfak ekipmanları, uçak içi koltuk ön ve arka alüminyum iç aksamı… hosteslerin kullandığı trolley araçların alüminyum parçaları… iskele kalıp ekipmanları, genel enerji - alüminyum parçaları diye uzuyor liste.
İhracat dengesi üretimin yüzde 50’si. 2023 hedefi yüzde 80. Almanya, Lüksemburg, ABD, Fransa, İsviçre, Tunus ve Belçika ihracat yaptığı ülkeler.
Lise tahsiliyle başlayıp kısa zamanda uzmanlaşmak kolay değil. Aile mi yol gösterdi, nereden çıktı bu üretim şekli ve spesifik ürünler gibi sorularıma aileyi hiç karıştırmadığını ifade ederek karşılık verdi; “Eğer yaratıcı farklı fikirleri olsaydı, onlar da çoktan ortaya koymuş olurlardı diye düşündüm.” Bu sırada, aile kızları alıştığı çevreden uzaklaşmasın, konfor alanından çıkmasın diye kadın için uygun olabilecek, o sıralarda popüler olan hediyelik çikolata dükkanı açmak gibi çözüm yolları ve tavsiyelerle yol göstermek istemişler.
“Bir çocuk annesiydim, sorumluluklarım ağırdı. Hayallerim vardı” diyen bir kadını kimse durduramaz. Varını yoğunu ortaya koymuş; birkaç ziynet eşyası, şirketten aldığı tazminat ve bir miktar birikim… KOSGEB’de öğrendikleri, 16 yıllık profesyonel hayatında biriktirdiği ilişkilerden mentorluk alarak gözü karartıp girmiş; “İşi batırmam mümkün değildi, benim öyle bir şansım yoktu, başarmalıydım” diye anlatıyor.
KOSGEB eğitimi sırasında sanayi tesislerini gezerken dikkatini çekmiş, yarı mamul yapan yoktu, katma değerli iş azdı… Akkaş, biri ustabaşı 2’si paketleme elemanı toplam 3 çalışanla 300 m2 alanda gözü karartıp imalata başlamış. Bugün 4 dönüm arazide 3 vardiya 50 elemanla çalışıyor. Beyaz yaka ağırlıklı kadın. Ekip makine mühendisleri, AR-GE çalışanları ve tasarımcılardan oluşuyor.
Üç yıl TAİ’ye tedarikçi olmak için uğraşmış durmuş; “Hep fırsat kolladım. A planıyla uğraşırken B planı oluşturdum. Yumurtaları hiçbir zaman aynı sepete koymadım. Girişimci hep uyanık olur, uyanık uyur.
Önce önerisi; KOSGEB başta olmak üzere girişim eko sistemi için deneyimlerinden kaynaklanan yapıcı bir eleştirisi var; girişimcilere denetim getirilmesini istiyor. “Kredi olanaklarından sonra girişimci aralıklarla takip edilmeli. Yeni iş kurmuş kişilerin göz göre göre batmalarına izin vermeyin. Tökezleyeni önceden teşhis edip ayağa kaldırın.”
Sonra sıkıntıları; imalatçı ve ihracatçı olarak sıkıntıları malum; zaten devletlerarası ilişkilerle şekillenen hassas sektörlerde faaliyet göstermek zor, kurda dinmeyen dalgalanmalar, derinden çarpan pandemi, konteyner krizi, Ukrayna’da savaş… devletin ihracata destek olmaması, üzüyor herkes gibi Akkaş’ı.
Ve ilerisi; akıntıya karşı yüzdüğü konulardan biri de Yeşil Mutabakat. Akıntı demem, bilinçli. Türkiye’de yeşil yıkama yağlama akıntısına karşı kürek çekmek zor. “Her geçen dakika aleyhimize işliyor” diyor.
Umarım bu özet söyleşi, geleceğini üretimde arayan kadınlara umut verir teşvik eder.