TCMB politika faizini 250 baz puan daha artırdı, yüzde 42,5 ve artırmaya devam edeceği konusunda ekonomistler arasında ortak bir görüş var hedef yüzde 45. Bizim önerimiz maksimum yüzde 43’te bitmeli ve faizler Haziran 2024’ten itibaren indirilmeli. Çünkü Türkiye bu kadar reel faizi ödeyemez. Güncel borçlanma faizi bireysel krediler için yüzde 59,5, ticari için yüzde 51,8, yine Tahvil ve Bono çıkaran şirketler için yüzde 48 civarında (4 faiz kuponu ödendiğinde bu oran yüzde 57 olmaktadır). Bizim önerimiz sadece TCMB değil tüm kurumları ile enflasyon ile mücadele edilerek daha hızlı düşürülmelidir. Sadece faiz artışı ile enflasyon ile mücadele bireylerin, şirketlerin faiz yükünü artıracaktır.
2024 yılında neden bu kadar yüksek faiz ödenemez? Faiz düşmez ve güncel faiz oranları 2024 yılında devam eder ise birey ve şirketler için ödeyeceği faizi hesapladım ve karşıma çok ürkütücü bir tablo çıktı.
1. Bireysel Krediler
2023 yıl sonu bireysel krediler tahminimiz 2 trilyon 600 milyar TL, 2024 yılında ise yüzde 35 büyüyeceğiyle varsayımı ile 3 trilyon 510 milyar TL olacaktır. Güncel faiz oranı olan yüzde 59,5 ile 2024 yılında (Kredi kartlarının yüzde 20,7’i faizli krediye dönüşmektedir. Kaynak TCMB Finansal İstikrar Raporu, 21 Kasım 2023) ödenecek faiz toplamı 1 trilyon 390 milyar TL.
2. Ticari Krediler
2023 yılı sonu itibariyle şirketlerin yurt içi bankalardan kullandığı kredi toplamı 5 trilyon 101 milyar TL ve 128.6 milyar dolardır. 2024 yılında TL kredilerin yüzde 35 (enflasyon beklentisine paralel olarak. OVP yüzde 33, TCMB yüzde 36) döviz kredilerinin yüzde 5 büyüyeceği varsayımı ile 2024 yılı sonu kredi tutarı 6 trilyon 989 milyar TL ve 135.4 milyar dolar. Şirketlerin 2024 yılında ödeyeceği faiz ve kur farkı toplamı ise TL krediler için güncel yüzde 51,8 faiz oranı ile 3 trilyon 620 milyar TL. FX krediler için yüzde 8 faiz oranından 10.8 milyar dolar ve faiz ve kur farkı toplamı 5 trilyon 260 milyar TL olacaktır.
Bireysel ve ticari krediler için ödenecek faiz ve kur farkı toplamı 2024 yılında güncel faiz oranları ile 6 trilyon 650 milyar TL olacaktır ve mümkün değil bu kadar yüksek faizi ödemek. Mutlaka faiz oranları inmeli. 2023 yılında TCMB’nin faiz kararına kadar ortalama yüzde 30 olan bireysel kredi faizi bugün yüzde 59,5, yüzde 14,3 olan ortalama ticari kredi faizi güncel yüzde 51,8. Bireysel kredilerde 2 katı ve ticari kredilerde 3.6 katı artış olmuştur. Burada olumlu söyleyebileceğim bir nokta TCMB’nin TL reeskont kredileri için limitlerini artırmış olması. TCMB’nin en güncel rakamları 3 Ağustos 2023 itibariyle olup TL reeskont kredilerinin bakiyesi 286.8 milyar TL’dir. Reeskont kredilerinin günlük kullandırımlarının artırılması ile bu bakiyenin 2023 yılı sonunda 580 milyar TL, 2024 yılı sonunda 783 milyar TL kadar çıkabilir. Buradan sağlanacak 1500 baz puan avantaj ile finans giderlerinden 117 milyar TL tasarruf edilebilir. Özet olarak bu kadar yüksek faiz gideri bireyler ve şirketler için önemli yüktür ve faizler mutlaka enflasyon ile mücadelede para politikası dışında farklı aletler kullanılarak hızlıca indirilmeli ve faiz oranları düşürülmelidir.
Öneriler;
1. 2023 Kasım ayı itibariyle ülkemiz 20.7 milyar dolar tarım ve gıda ürünleri ithalatı yapmıştır. Ülkemizin her metrekaresini gıda üretimi için kullanmalı ve çok üretmeliyiz. Gıdanın ağırlığı endekste yüzde 25,43 ile en yüksek olanıdır. Üstelik et, süt, balık gibi temel gıdalarda ortalama tüketim olarak standartların çok altındayız. Sağlıklı bir gelecek için bu kategoriden tasarruf etmemeliyiz.
2. Milli Emlak Genel Müdürlüğü verilerine göre Hazine’nin elindeki gayrimenkullerin toplamı 281 milyar m2 olup ülkemizin toplam yüz ölçümünün yüzde 36’na denk gelmektedir. Orman, tarım alanları ve arazilerimizi üretim için tahsis ederek daha fazla üretmenin yoluna bakmalıyız.
3. Kadınlarımızı iş yaşamındaki rollerini artırmak için motive etmeliyiz. İş gücüne katılabilecek 33 milyon kadından sadece 12 milyonu iş yaşamındadır. Geriye kalan 22 milyon kadınımızı iş yaşamının, üretiminin ve ülkemizin geleceğini inşası için teşvik etmeliyiz.
4. Ülkemizde 6.950.142 kişi üniversitelerimizde öğrenim görmektedir. Geçen yıl bu sayı 8.296.959 idi. Almanya’da 2.96, Japonya’da 2.93, ABD’de 17.9, İngiltere’de 2.2, Fransa’da 2.9, Çin’de 35 milyon öğrenci var ve nüfusa oranı yüzde 3 civarında. Ülkemiz bu en değerli kaynağını harekete geçirmek, üretmek için eylem planı yapmalıdır.
Sonuç olarak, enflasyon ile mücadelede ağırlıklı para politikaları ile mücadele etmenin yükünü bireyler ve şirketler yüksek faiz giderleri ile ödeyecekler. Eğer faizleri indiremez ve güncel faiz oranları 2024 yılında devam eder isek 6 trilyon 650 milyar TL faiz ve kur farkı ödeyeceğiz. Tek tesellimiz TCMB’nin TL reeskont kredileri olup faiz faturamızı 117 milyar TL azaltabilmek olur. Özetle, kapsayıcılığı ve kullanılmayan kaynaklarımızı uygulamaya sokarak ve çok üreterek enflasyon ile mücadelede para politikaları yanında diğer alternatifleri de kullanmamız lazım.