✔Üretici fiyatlarındaki aylık artış nisandan itibaren yüzde 2.5'te tutulabilse bile ekim sonunda oluşacak ve 2023'te uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 100'ü bulacak.
✔Bir dizi vergi, harç ve ceza yeniden değerleme oranında artacak. Vatandaşa yeni bir yük binecek; ama bu yük ne fiyat endeksine yansıyacak, dolayısıyla ne ücret artışlarında etkili olacak.
Bir dizi vergi, harç ve ceza her yıl yeniden değerleme oranında (YDO) artırılır. Örneğin bu yıl uygulanmak üzere geçen yıl oluşan yeniden değerleme oranı yüzde 36.20 oldu. Bu oran yüksek bulunmuştu, 2021’de uygulanan yüzde 9.11'le kıyaslandığında gerçekten de çok hızlı bir artış vardı. Ama şimdi yüzde 36.20’yi mumla arayacağımız bir döneme girdik.
TÜİK tarafından 3 Kasım Perşembe günü ilan edilecek ekim sonundaki duruma ilişkin Yİ-ÜFE verileri, 2023 için yerimizden zıplamamıza yol açacak bir yeniden değerleme oranına işaret edecek gibi görünüyor. Gidişat bu yönde...
Üretici fiyatlarında her yılın ekim ayı sonunda oluşan yıllık ortalama fiyat artışı, otomatik olarak bir sonraki yıl uygulanacak yeniden değerleme oranını veriyor.
Peki bu yıl 3 Kasım’da açıklanacak ekim sonu verileri nasıl bir orana işaret edecek dersiniz?
Sıkı durun! Yeniden değerleme oranını verecek yıllık ortalama üretici fiyat artışı ekim ayı sonunda yüzde 100’e doğru yol alıyor. Bu demektir ki 2023 yılında bir dizi vergi, harç ve ceza bu düzeyde artacak. Ancak tabii ki Cumhurbaşkanının oluşacak oranı bazı vergiler için farklı belirleme yetkisi var. Ancak bu yetki sınırlı.
Önce gelin yeniden değerleme oranının hangi düzeyde gerçekleşebileceğine bakalım, sonra da bu oranla ilgili olarak Cumhurbaşkanının hangi kalemlerde nasıl tasarrufta bulunabileceğini irdeleyelim...
Yİ-ÜFE'deki aylık artış yüzde 2.5 olursa YDO yüzde 100'ü buluyor
Yurtiçi üretici fiyatları endeksindeki yıllık ortalama artış mart sonu itibarıyla yüzde 64.30 düzeyinde. Marttan marta Yİ-ÜFE artışı ise yüzde 114.97.
Yıllık ortalama artış, son 12 ayın endeksinin, önceki 12 ayın endeksine kıyaslanması yoluyla hesaplanıyor. Mart ayındaki üretici fiyat endeksi 1.321.90 düzeyinde gerçekleşti. Bu orandan yola çıkarak üç varsayımda bulunduk.
Birinci varsayım: Nisandan itibaren fiyat artışı durdu. Dolayısıyla nisandan itibaren her ay, martta 1.321.90 olan endeks hesaba girecek. Bu durumda ekim sonundaki yıllık ortalama artış, yani yeniden değerleme oranı yüzde 87.83 olacak.
İkinci varsayım: Marttan itibaren üretici fiyatları her ay yüzde 2.5 artarsa yıllık ortalama artış ekim sonunda yüzde 100.18’e ulaşacak.
Üçüncü varsayım: Aylık fiyat artışı yüzde 5 olursa, bu kez ekim sonundaki yıllık ortalama artış yüzde 113.82’ye çıkacak.
Fiyat artışının sıfır olacağı varsayımına göre bile yeniden değerleme oranı yüzde 88’e ulaşıyor. Fiyatlarda gerileme yaşanırsa tabii ki oran daha düşük olur ama herhalde buna ihtimal veren de yoktur.
Sonuçta nisandan itibaren aylık yüzde 2.5 artışla ekim sonundaki yıllık oranın yüzde 100’e ulaşması, yani yeniden değerleme oranının bu düzeye gelmesi kaçınılmaz görünüyor. Dolayısıyla herkes hesabını buna göre yapsa iyi eder.
YDO’nun bu dolayda oluşmasından sonra 2023’te hemen hemen tüm kesimlere çok büyük bir yük binecek. Öyle ki, bu yük ne enfl asyon hesabında görünecek, dolayısıyla ne ücret artışlarına yansıyacak. Vatandaşın harcaması artacak; şimdikine göre çok daha fazla vergi, çok daha fazla ceza ödemek durumunda kalacak ama gelirler kesinlikle aynı oranda artmayacak.
Trafik cezalarında YDO kadar artış kaçınılmaz, vergiler indirilebilir
2023 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranının üç aşağı beş yukarı yüzde 100 dolayında oluşacağı kesin.
Peki tüm vergi ve cezalar bu oranda artacak mı, yoksa bu oranın farklı uygulanması söz konusu olabilir mi?
Yeniden değerleme oranına bağlı olarak değişen ve vatandaşı çok yakından ilgilendiren iki vergi var; motorlu taşıtlar vergisi ve emlak vergisi.
Cumhurbaşkanının yeniden değerleme oranını en geniş marjda uygulama yetkisi motorlu taşıtlar vergisinde. Cumhurbaşkanı dilerse bu vergiyi yeniden değerleme oranının yüzde 50 üstünde ve yüzde 20’sinden az olmayacak şekilde belirleyebiliyor. Yani 2023 için yeniden değerleme oranı yüzde 100 olursa motorlu taşıtlar vergisi artışı yüzde 150’ye de çıkarılabilir, yüzde 20’ye de indirilebilir. Bu koşullarda bir artış söz konusu olamayacağına göre motorlu taşıtlar vergisi çok büyük olasılıkla aşağı çekilerek uygulanacaktır. Yüzde 100 dolayındaki bir YDO’ya göre MTV ne oranda belirlenir, bunu şimdiden kestirmek tabii ki mümkün değil. Ama bir ön tahmin olarak yüzde 50’ye yakın bir MTV artışı hiç şaşırtıcı olmaz.
Bu yılın yeniden değerleme oranı yüzde 36.20 düzeyinde oluşmuş ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan MTV'nin yüzde 25 artırılarak uygulanmasına karar vermişti.
Emlak vergisi yüzde 45-50 artacak
Emlak vergisi, aksi yönde herhangi bir karar alınmadığı sürece oluşan yeniden değerleme oranının yarısı kadar artıyor. Örneğin yeniden değerleme oranı bu yıl için yüzde 36.20 olarak açıklandı, emlak vergisindeki artış da yüzde 18.10 oldu.
Ancak eğer Cumhurbaşkanı emlak vergisinin yeniden değerleme oranı kadar artmasına karar verirse, o zaman vergi artışı YDO oranında oluyor.
2023 için yüzde 100 dolayında oluşacak bir YDO, emlak vergisinin otomatik olarak yüzde 50 artması demek. Cumhurbaşkanının yıllardır YDO’nun yarısı düzeyinde uygulanan emlak vergisini bu kez daha yukarıda belirlemesi hiç ama hiç beklenmiyor.
Trafik cezasında YDO’dan kaçış yok!
Başta trafik cezaları olmak üzere bir dizi ceza da yeniden değerleme oranında artıyor. Ancak Cumhurbaşkanının trafik cezalarında herhangi bir değişikliğe gitme yetkisi bulunmuyor.
Dolayısıyla ekim ayındaki gerçekleşmeye göre oluşacak yeniden değerleme oranı yüzde 100 olduğu takdirde 2023’ün trafik cezaları bu yıla göre ikiye katlanacak.
Bu durumda 2023 yılında uygulanacak başlıca trafik cezaları üç aşağı beş yukarı şu düzeye çıkacak:
- Kırmızı ışık kuralına uymamak yaklaşık 850 lira.
- Hatalı park etmek 400 lira.
- Tek yönlü karayolunda ters istikamette gitmek 3.650 lira.
- Ehliyetsiz araç kullanmak 7.350 lira.
- Alkollü şekilde araç kullanmak 3.650 lira.
- Hız sınırını yüzde 10-30 aşmak 850 lira, yüzde 30-50 aşmak 1.775 lira, yüzde 50’den fazla aşmak 3.650 lira.