Zafer ÖZCİVAN
Ekonomist
Ağustos 2021’den itibaren düşük faiz politikasına geçilmesiyle başlayan enflasyon artışı, hayat pahalılığı, döviz kurlarının yükselmesi vatandaş olarak hepimizi ekonomideki gelişmeleri her gün değil neredeyse her saat takip eder hale getirdi. Özellikle 2022 yılı başından itibaren gıda ve tarım ürünleri, elektrik, doğalgaz, ulaşım ücretlerine gelen astronomik zamlara ilaveten günlük hayatımızın vazgeçilmez ürünlerine yansıması aile bütçelerimizi alt üst etmiş, hayat pahalılığını her geçen gün artarak devam ettiğini hissettiğimiz bir süreç yaşamaktayız.
Ekonominin temel göstergelerinden biri olan açlık ve yoksulluk sınırı, Türk iş tarafından her ay ücretli kesimin geçim endeksini hesaplamak ve temel ihtiyaç ürünlerinde meydana gelen fiyat artışlarının aile bütçelerine yansımasını izlemek amacıyla yapılmaktadır.
Açlık sınırı hesaplanırken dört kişilik bir ailenin yaşamını idame ettirebilmesi için minimum düzeyde alması gereken aylık gıda ürünlerinin fiyatlarının toplam tutarı hesaplanır. Bu hesap yapılırken bir tane 0-4 yaş aralığında, bir tane 6-15 yaş aralığında iki çocuk ve bir çalışan olmak üzere dört kişilik bir ailenin gıda gereksinimleri dikkate alınır. Gereksinimler ise dünya sağlık örgütünün belirlediği kriterler baz alınarak tüm aile bireylerinin alması gereken minimum kalori miktarları esas alınır. 6-15 yaşında tek çocuklu bir aile 2 bin 800 kalori ile yaşamını sürdürebilirken 0-6 yaş aralığında ikinci çocuk için ek olarak 2 bin 400 kalori daha ilave yapılması gerekecektir. İşte açlık sınırı hesaplanırken dünya sağlık örgütü tarafından belirlenen kalori miktarı dikkate alınarak minimum miktarda alması gereken besim maddeleri baz alınmaktadır. Örneğin süt, peynir yoğurt, tavuk, et balık, meyve, sebze baklagiller, un, ekmek makarna bulgur, pirinç gibi temel besinlerden oluşur. Bütün bu değerler aylık olarak hesaplandıktan sonra aylık ve yıllık artış ve düşüşler belirlenerek açlık sınırına ulaşılır.
Yoksulluk sınırı, dört kişilik çekirdek bir ailenin yaşayabilmesi için sadece gıda değil tüm temel ihtiyaçlarının TL olarak minimum miktar baz alınarak hesaplanmasıdır. Ancak bu hesabı yapmak oldukça zordur. Genel olarak dar gelirli ve yoksul aileler baz alınarak en doğru hesap Türk-İŞ tarafından her ay yapılmaktadır. Örneğin kira, yakıt, okul giderleri, elektrik, ulaşım gibi giderler yoksulluk sınırı hesaplamalarına dahildir.
Türk-İŞ tarafından açıklanan Nisan 2022 açlık sınırı = 5 bin 323 TL, yoksulluk sınırı ise 17 bin 340 TL’dir.
Yapılan çalışmada dört kişilik çekirdek bir ailenin yapması gereken asgari harcama tutarı;
Bir önceki aya göre %8.02
Son 12 aya göre %85,02 artış göstermiştir.
Bekâr bir ücretlinin aylık yaşam bedeli ise 6 bin 965 TL olarak açıklanmıştır.
Çalışmalar sırasında görülmüştür ki en çok zam gören ürünler temel gıda maddeleridir.
Yukarıdaki bilgiler ışığında dar gelirli, asgari ücretli ve emeklilerin yaşam standartları oldukça gerilemiş ve tüm halkımız fakirleşme sürecine girmiştir. Yılbaşında yapılan asgari ücret zammı 2021 yılı TÜFE oranı olan %36 enflasyon oranı baz alınarak yapılmıştı ve enflasyonun üstünde olduğu için toplum tarafından kabul görmüştü. Ancak daha maaşlar alınmadan gelen yüksek enflasyon özellikle emeklilerin maaş artışlarını uçurup gitmiştir.
Hükümet yetkilileri tarafından zaman zaman dile getirilen asgari ücretli ve emeklilere ek zam yapılması konusu da şimdilik rafa kaldırılmış gözüküyor ve asgari ücret artışının yılbaşına kalacağı kesinleşiyor gibi duruyor. 4 bin 253 TL olan asgari ücret ile vatandaş nasıl geçinebilir. Artık tasarruf edecek bir gider de kalmadı. Ayrıca enflasyonun yılsonunda %70-80’lere dayanacağı tahmin ediliyor. Çünkü ÜFE oranı %114 olarak TÜİK tarafından açıklandı. Yani üretim maliyetleri %114 artarken tüketici fiyatları %61 de kalmış, ancak üretim maliyetleri tüketim ürünlerine mutlaka yansıyacağından enflasyonun yükselmesi kaçınılmazdır. Dolayısıyla asgari ücretliye ek zam yapılması zorunlu bir durumdur.
Emeklilerin durumuna gelecek olursak işsizlerden sonra en zor durumda olan toplumsal kesim emeklilerdir. En düşük emekli maaşı 2 bin 500 TL’dir ve yaşadığımız süreçte son derece komik kalmıştır. Ülkemizde emekli maaşları ocak ve temmuz aylarında belirlendiğinden 2022 yılı temmuz ayı sabırsızlıkla beklenmektedir. Başka bir konu da emeklilere verilen bayram ikramiyeleri yukarıda yazdığım enflasyon oranlarına rağmen zam yapılmamış ve 1100 TL olarak ödenmektedir. Devlet bütçesini yönetmek kolay bir işlem değildir ve bütçenin de sürekli açık verdiği bir gerçektir. Ancak emeklilerin de normal bir insan gibi yaşamaya hakkı vardır ve bunu da hak etmektedir. Emekli ikramiyelerine yapılacak zam devlet gelirlerinin bazılarının arttırılmasını gerekli kılabilir. Yazılı ve görsel basında okuduğumuz 3-5 maaşlı kişilerin normal çalışma ortamına getirilmeleriyle oluşacak tasarrufun emeklilere yeteceği kanaatindeyim.