Malum yılın daha ilk yarısı dolmadan bütçenin revize edilmesi ihtiyacı doğmuştu. Bu ihtiyacı ortaya çıkaran önemli nedenler şunlardı:
- Aslında 2022 bütçesinin sunulduğu 15 Ekim 2021 tarihinden itibaren makro ekonomik koşullar değiştiği halde bütçe teklifinde hiçbir değişikliğe gidilmemişti,
- 2022 Mayıs sonu itibariyle daha yılın yarısı dolmadın bütçe ödeneklerinin nerede ise yarısı kullanılmıştı, hatta bazı kurumların ve bazı ödenek kalemlerinin daha fazlası kullanılmıştı,
- Özellikle asgari ücretin yükseltilmesi başta personel giderleri olmak üzere bazı ödenek kalemlerinde artış oluşturmuştu,
- 2021 yılının sonunda devreye giren kur korumalı mevduat hesabının Hazine’ye yükü oluşmaya başlamıştı,
- Meclis’in de Ekim ayına kadar kapalı olması nedeniyle açık olduğu son günde ek bütçe getirilmişti.
Yeni bütçe ödenekleri nasıl oluştu?...
- 2022 bütçe ödenekleri ilave 1 trilyon 80 milyar lira ile yüzde 61.7 oranında artırıldı.
- Ancak bütçe gelirlerine dokunulmadı, yani başta vergi gelirleri olmak üzere bütçe gelirleri kuruş artırılmadı.
- 2022 yılı için öngörülen 240 milyar lira faiz ödenekleri, yüzde 37.5 artışla 330 milyar liraya yükseltildi.
- Böylece geçen yıl 180 milyar lira olan faiz ödenekleri bu yıl yüzde 83 oranında artırılmış oldu.
- Personel giderleri yaklaşık yüzde 44.8 artışla 425 milyar liradan 614 milyar liraya çıkarıldı. Aslında en düşük ödenek artışı da personel giderlerinde oldu.
- Mal ve hizmet alımları yüzde 68, cari transferler yüzde 64 ve yatırım harcamaları da yüzde 56 artırıldı.
Yeni rakamlara göre bütçenin 2022 Haziran ayı ve 2022 Ocak-Haziran dönemi sonuçları şöyle:
Görüldüğü gibi bütçe Haziran ayında 31 milyar lira açık vermiş olmakla beraber; önceki aylardan gelen bütçe fazlası nedeniyle 6 aylık kümülatif bütçe fazlası 93.5 milyar lira. Yani bir bakıma önden bindirmeli bütçe fazlası yaratma çabası. Yoksa yılın sonu itibariyle bütçe açığı 278 milyar lira olarak öngörülmüş durumda, eğer bu sınırlar içinde kalınabilecekse…
Peki, 2022 yılı sonu itibariyle öngörülen hedeflere ulaşılacak mı?...
Bize göre 2022 bütçesi öngörülen bu rakamlarla sonuçlanacak gibi görünmüyor.
Birkaç neden şimdiden dikkat çekiyor.
Şunu unutmamalıyız. Seçim dönemecine girildi. En uzun ihtimalle bile 8-10 süre kaldı. Böyle bir ortamda ihmal edilemeyecek şey bütçe ödeneklerinin sonuna kadar kullanılması. Yani seçim arifesinde özellikle seçim harcamalarında kısıntıya gidilmemesi çok normal.
Çünkü Hükümetin elinde bazı transfer ödemesi imkanları var, bunu sonuna kadar kullanmak ister. Başta tarım destekleri, hane halkı destekleri, aile yardımları, yaşlı, kimsesiz, öğrenci olanlara yönelik sosyal transferler bütçe için yük olarak hafif olmakla beraber oy potansiyeli olarak yüksek ödemeler.
Sözün özü bu harcamalarda kısıntı beklenmesin.
Ancak, sorun bütçe gelirleri tarafında gibi görünüyor.
Şöyle ki bütçenin en sağlıklı kaynağı vergi gelirleri ve bunun içinde de gelir vergisi ve KDV gelirleri.
6 aylık sonuçlara göre gelir vergisi artış oranı geçen yıla göre yüzde 48.2 civarında. Aynı şekilde KDV artış oranı da yüzde 50.3 civarında.
Vergi gelirleri içinde büyük paya sahip olan bu iki vergide artış oranı çok yetersiz. 3 haneye yaklaşan TÜFE ve 3 haneyi çoktan geçen ÜFE’ye bakınca bu iki vergideki artışın yetersizliği daha net ortaya çıkıyor. Döviz kıtlığı, ihracat piyasasındaki daralma, dünyadaki genel resesyon sinyalleri, yüksek döviz kurları nedeniyle ithalatın pahalılaşması ister istemez ithalatı azaltacak ve bu da başta İthalde Alınan KDV ve ÖTV olmak üzere önemli vergi hasılatı olan kalemlerde beklenen sonuçları sağlamayacak gibi duruyor.
Dolayısıyla bütçenin gelir tarafı zayıf kalıyor. Ancak; gizli ve derinden yeni bütçe gelirleri yaratılması çabaları da dikkat çekiyor. Örneğin önceki gün Resmi Gazetede yayımlanan Artırma, Eksiltme ve İhale İlanları içinde Kültür ve Turizm Bakanlığının 50 kadar yeni tahsisleri açtığını görüyoruz. Bunu çok daha ilginç ve önemli yeni gelir arayışlarının izleyeceğini biliyoruz.
Sözün özü; bütçe henüz yeni revize edildi, ama bu rakamlarla tutması zor görünüyor.