Önceki gün 2022 bütçesinin uygulama sonuçları yayımlandı.
Dilerseniz 2022 Aralık ayı ve 2022 Ocak-Aralık dönemi sonuçlarını hatırlayalım.
Tablodan da görüldüğü gibi; 2022 yılı için bütçe açığı 278 milyar lira olarak öngörüldüğü halde, sonuçta 139 milyar olarak gerçekleşmiş. Yani bütçede olumlu bir performans sağlanmış ve tamı tamına bütçe açığı hedefinin yarısında kalınmış.
Şimdi de 2022 bütçesi uygulama sonuçlarına gelir ve gider kalemleri itibariyle bakalım. Arkasından da 2022 bütçesi ile 2023 seçimlerine nasıl hazırlık yapıldığını yorumlayalım.
2022 bütçesinin gider kalemlerindeki gelişmeler
- Önce 2022 yılı bütçe açığının özellikle Aralık ayında yükseldiğini hatırlayalım. Konuyu bilenler hatırlayacaktır. 2022 yılının ilk 11 ayında bütçe açığı sadece 20 milyar lira iken; Aralık ayında 119 milyar lira artarak 12 aylık sonuçlar itibariyle 139 milyar liraya çıktığını görüyoruz. Yani asıl açık son bir ayda ortaya çıkmış.
- Nitekim 2022 yılının Aralık ayında özellikle personel harcamalarıyla sermaye giderleri kaleminde geçen yıla göre ciddi artış olduğu izleniyor.
- Yine de alt toplam olarak bu ayda bütçe giderlerinde artışın geçen yıla göre yüzde 31.3’te kaldığı görülüyor. Yani bütçe ödeneklerinde çok ciddi frene basıldığı anlaşılıyor.
- Ocak-Aralık 2022 dönemine ait bütçe giderleri kalemindeki gelişmeler daha çarpıcı.
- Her şeyden önce faiz giderleri hariç, hemen tüm gider kalemlerindeki artış 2022 bütçe ödeneklerini aşmış durumda.
- Bütçe giderleri ödenekleri toplamda 110 milyar lira civarında aşılmış.
- Bu giderlere kalem kalem baktığımızda; mal ve hizmet alım giderleri 42 milyar lira, cari transferler 48 milyar lira, sermaye giderleri yani yatırım ödenekleri 70 milyar lira ve sermaye transferleri de 45 milyar lira tutarında bütçe ödeneklerinin üzerinde gerçekleşmiş.
- Ancak 2022 yılında yaklaşık 330 milyar lira faiz gideri ödeneği öngörülmüş iken, bu kalem yaklaşık 311 milyar lira olarak gerçekleşmiş. Yani faiz giderlerinde 20 milyar lira gider azaltıcı performans sağlanmış.
2022 bütçesinin gelir kalemlerindeki gelişmeler:
- Genel bütçe gelirlerinde geçen yılın Aralık ayına göre hemen hemen 1 kat artış olduğu gözleniyor.
- Aynı şekilde vergi gelirlerinin de yüzde 89.6 artış sergilediği anlaşılıyor.
- Ancak; vergi gelirleri içerisinde kurumlar vergisi, dahilde alınan KDV, ÖTV ve harç kalemlerindeki artışın çok daha yüksek olduğu görülüyor.
- Ocak-Aralık 2022 döneminde ise hem bütçe gelirleri ve hem de vergi gelirleri hedeflerin üzerinde gerçekleşiyor. Yani ödenek bazında ve geçen yıl sonuçlarına göre hemen hemen bir kat artış sağlandığı gözleniyor.
- Bu artış vergi gelirlerinde çok daha net izlenebiliyor. Şöyle ki vergi gelirleri toplamı yaklaşık 167 milyar lira artmış.
- Özellikle kurumlar vergisi, ÖTV ve ithalde alınan KDV kalemlerinde çok ciddi performans sağlanmış.
- Sonuçta da bütçe açığı hedefinin yarısında kalınmış.
2023 seçimleri için 2022 yılında yapılan hazırlıklar
- 2022 bütçe sonuçlarıyla birlikte bakılması gereken önemli bir tablo da bu yıla ait Hazine Nakit Gerçekleşmeleri…
- Aslında Hazine’nin nakit bütçesine göre bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasındaki fark ya da açık 169.4 milyar lira olarak gerçekleşmiş. Yani nakit bazlı bütçe açığı bu tutarda olmuş.
- Ancak bu açığı karşılamak adına 2022 yılında net 437 milyar lira borçlanma yapılmış. Bunun 75 milyar lirası dış borçlanmadan ve kalan 362 milyar lirası da iç borçlanmadan karşılanmış.
- Söz konusu borçlanma da daha çok yılın son çeyreğinde olmuş. Net borçlanma; Ekim ayında 99 milyar lira, Kasım ayında 63 milyar lira ve Aralık ayında da 87 milyar lira olarak gerçekleşmiş.
- Bunda “makro ihtiyati tedbirler” bağlamında Merkez Bankası’nın düzenlemeleriyle bankaların Hazine kağıtlarını almaya yönlendirilmesi çok etkili olmuş.
- Aynı zamanda bu dönemde borçlanma faizleri de ciddi olarak düşmüş.
- Böylece net borçlanma ile birlikte 2023 sonunda Hazine’nin kasasında 330 milyar lira kalmış.
Sonuç olarak Hazine’nin parası olduğu halde borçlanmaya başvurması; önden yüklemeli olduğu kadar, seçimler için nakit hazırlığı olarak da kendisini gösteriyor. Dolayısıyla 2022 bütçesi de bu hazırlığın altyapısını oluşturuyor ki rakamlar da bunu ifade ediyor.