Isı bilimleri uzmanı Dr. John Abraham, 2016 yılında iklim değişikliğinin yol açtığı etkileri, 1966 yapımı Western filmi “İyi, Kötü ve Çirkin”den ilham alarak değerlendirmişti. Dünyamızın sürdürülebilirliği için atılan iyi adımlar hala sınırlı; kötü ve çirkin adımlar ise aynı hızla devam ediyor. Neredeyse 1 senedir pandemi gerçeğiyle yüzleşmek zorunda kalan insanlık, gezegenin karşı karşıya olduğu en büyük tehdidi aşabilmiş değil. İklim değişikliği, Asya’da su taşkınları, Afrika’da çekirge istilaları, Avrupa ve Amerika’da fırtınalara yol açarak 2020’de de şiddetlenmeye devam etti. 2021’in bu gidişatı tersine çevirecek eylemleri gerçekleştireceğimiz yeni bir dönemin başlangıcı olması çok önemli. Başkanlık seçimlerini kazanan Biden’ın Beyaz Saray’da göreve başlaması, tüm dünyayı eyleme çağıran sosyal hareketler, Covid sonrası dönemde yeşil iyileşme yatırımları ve Birleşik Krallık’ın ev sahipliğinde gerçekleşecek hayati önem taşıyan BM iklim zirvesi, ülkelerin hepimizi güvenli bir geleceğe giden yola sokmaları için önemli birer fırsat teşkil ediyor. 2020 yılında iklim krizi mücadelesinde öne çıkan iyi, kötü ve çirkin gelişmelere bakalım…
İYİ
● Dünya Ekonomik Forumu'nun Küresel Riskler Raporu’nda göre dünyamızın karşı karşıya olduğu en büyük tehdidin “çevresel sorunlar” olduğu yer aldı. 2020 yılında dünya genelinde ülkeler birbiri ardına “sıfır emisyon” hedefl erini açılamaya başladı.
● AB, bu sene şekillendirdiği Yeşil Mutabakat temelinde 2030’a kadar karbon salımını yüzde 50 azaltacağını, 2050’de iklime zararsız ülkeler grubu olacağını; yani sera gazı emisyonlarını net olarak sıfırlayacağını açıkladı. Bu hedef doğrultusunda sanayiden tarıma, ulaştırmadan enerjiye kapsamlı bir dönüşüm gerçekleştirilecek. Bu kapsamda devreye girecek olan Sürdürülebilir Finansman Taksonomisi, çevresel açıdan sürdürülebilir yatırımlar için ortak sınıfl andırma sistemi getiriyor. Bu sisteme göre, karbon emisyonlarını belirlenen sınırın altında tutmayan şirketler, AB’nin ‘sürdürülebilir şirket’ listesine dahil edilmeyecek.
● ABD’nin yeni başkanı Joe Biden, ABD enerji sektörünün 2035 yılında karbonsuz enerjiye geçişini sağlayacak bir iklim krizi planı olduğunu ifade ediyor. Bu planda ülkenin 2050 yılında net karbon salımlarını sıfıra indirmesi öngörülüyor. Biden’ın, elektrikli otomobiller ve trenler ile ulaşım devrimi yapmak gibi iddialı fikirleri de var. Aynı zamanda sürdürülebilir enerji kullanılan 1,5 milyon konut ve konut birimi inşasını da hedefl iyor.
● Hem yeşil hem de sosyal projeleri finanse eden sürdürülebilir tahviller yılın ilk dokuz ayında 357,5 milyar dolara ulaşarak bir rekora imza attı. Bu oran geçtiğimiz senenin aynı dönemine kıyasla iki kat daha fazla. Refinitiv verilerinde en dikkat çeken artış ise yeşil tahvil ihracında yaşanan artış. Üçüncü çeyrekte gerçekleşen 171 yeşil tahvil ihracı 76,5 milyar dolarla tüm zamanların rekorunu kırmış oldu.
● Dünya genelinde ESG kriterlerini dikkate alan yatırımcılar tarafından yönetilen toplam varlıkların 20 trilyon dolara ulaştığı tahmin ediliyor.
● Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) verilerine göre, 2020’de yaratılan yeni enerji kapasitesinin yüzde 90’ı yenilenebilir enerjilerden elde edildi. IEA Raporu’na göre 2020'de küresel enerji talebi yüzde 5 düşerken, yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi yüzde 7 oranında arttı.
● Bu yıl dördüncüsü yayımlanan Insure Our Future karnesine göre, sigortacıların giderek daha çoğunun kömürden çekilmesi, kömür projeleri için sigorta temin etmeyi daha zor ve pahalı hâle getiriyor. Çok uluslu risk yönetimi, sigorta komisyonculuğu ve danışmanlık şirketi Willis Towers Watson’a göre, kömürün sigortalanması yüzde 40 daha pahalı hâle gelmiş durumda.
KÖTÜ
● Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tahminlerine göre küresel çapta çok sayıda çevre felaketinin yaşandığı 2020 yılı, 2016 ve 2019'un ardından üçüncü en sıcak yıl oldu. En ciddi ısınmanın ise ortalama sıcaklığının 5 derece üzerine çıkan Sibirya'da yaşandığı bildiriliyor. WMO, 2020 yılının, referans değerden 1,2 derece üzerinde bir sıcaklıkta geçtiğini ortaya koyuyor.
● Counting the cost 2020: a year of climate breakdown (2020 için maliyet hesabı: iklim yıkımıyla dolu bir yıl) başlıklı yeni Christian Aid raporu, yılın en yıkıcı 15 iklim felaketini tespit etti. Bu olayların 10 tanesi 1,5 milyar dolardan fazla maliyete neden olurken, dokuzunun sebep olduğu hasarın bedeli 5 milyar doların üzerinde.
● En yüksek maliyetle sonuçlanan on hava olayının altısı Asya’da görülürken, bunların beşi, normalden daha yağışlı geçen muson sezonuyla ilişkilendirildi.
● Avustralya'da, 2019'un haziran ayında başlayan orman yangınları, 2020'nin ortasına kadar sürdü. Felakette 500'ye yakın kişi yaşamını yitirdi, 1,25 milyar hayvan telef oldu.
● Tarihteki en yıkıcı sel sezonlarından birine tanık olduk. Seller, birçok ülkeyi kasıp kavurdu: Çin, Hindistan, Nepal, Bangladeş, Japonya, Endonezya, Pakistan, Tayland, Güney Kore, Kenya, Sudan, Nijerya ve Yemen. Küresel olarak, şimdiye kadar 50 milyondan fazla kişi etkilendi.
● Avrupa’da yaşanan iki ekstra tropikal siklon, yaklaşık 6 milyar dolarlık hasara yol açtı. Hem benzeri görülmemiş bir kasırga sezonunu hem de yine benzeri görülmemiş bir yangın sezonunu geride bırakan ABD’de hasarın boyutu 60 milyar doları geçti.
● Tayfunlar peş peşe Kasım ayında Filipinler’i vurdu ve 3 milyondan fazla kişinin yerinden olmasına neden olan yıkıcı sellere neden oldu. 17 Kasım itibarıyla, tayfunların tarıma verdiği zarar 256 milyon dolar, altyapıya verdiği zarar ise 165 milyon dolar oldu.
ÇİRKİN
● ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk kez 2017'de duyurduğu Paris İklim Anlaşması’ndan çekilme kararı 4 Kasım'da resmi olarak yürürlüğe girdi. Böylece ABD, anlaşmadan resmi olarak çekilen ilk ülke oldu.
● BM Genel Sekreterinin "2020 yılına kadar yeni kömür santralleri inşasının sonlandırılması" konusundaki ısrarlı uyarılarına rağmen, 263 şirket hala dünyanın 41 ülkesinde yeni kömür santralleri planlamaya devam ediyor. Dünya çapında planlanan 522 GW’lık yeni kömürlü termik santral proje stokunun yaklaşık yarısı Çin’de yer alıyor.
● Japonya, 9 GW’ın üzerinde planladığı santralle, gelişmiş ülkeler arasında en büyük kömür santrali proje stoğuna sahip ülke olarak öne çıkıyor.
● 222 finans kurumu kömür sonlandırma politikalarını benimsemiş durumda. Bunun yanı sıra büyük finans kurumlarının 211 tanesinin kömür kullanımını sonlandırmaya yönelik herhangi bir politikası bulunmuyor.
Türkiye’de iklim krizi farkındalığı artıyor ama atılması gereken çok adım var
● Türkiye’de kuraklık tehlikesi bu yıl ciddi bir şekilde gündemdeydi. İstanbul’da 2018’de yüzde 57 olan su seviyesi, 2020’de yüzde 23’e gerilemiş durumda.
● Anadolu yakasının önemli içme suyu kaynaklarından Ömerli Barajı’nda doluluk oranı son 10 yılın en düşük seviyesine ulaşarak yüzde 28 oranına geriledi. Barajın Emirli bölgesi ise tamamen kurumuş durumda.
● Kuraklığın yanı sıra, seller de yaşanmaya başladı. Türkiye Giresun’da seller nedeniyle 10 kişi hayatını kaybetti.
● Türkiye, G20 üyeleri içerisinde Paris Anlaşması’nı onaylamayan tek ülke olmaya devam ediyor.
● Yenilenebilir enerjide Avrupa ülkelerini geride bıraktık. Bu dönemde devreye alınan 2 bin 950 megavat kurulu gücün tamamına yakınını yenilebilir enerji kaynakları oluştururken, bu miktar Avrupa'daki 20 ülkenin toplam yenilenebilir enerji kurulu gücünü geride bıraktı.
● Türkiye Çevre Ajansı kuruluyor. Ajans döngüsel ekonomi ve sıfır atık uygulamaları konusunda işlev gösterecek.
● Eurostat verilerine göre Türkiye 2019’da sadece Avrupa’dan 582 bin 296 ton plastik atık ithal etti. Avrupa’nın plastik çöpünü en fazla alan ülke konumuna geldi.
● Türkiye'de 20 milyon üyesi bulunan Change.org'da 2020'de başlatılan kampanyaların 938’i çevre başlığı altında. Bir yıl önce bu sayı 784’tü. Bu oran, farkındalığın arttığının bir diğer göstergesi.
● Kaz Dağları’ndaki altın madenciliğine karşı 2019'da başlatılan ve ses getiren protestolar bu yıl da devam etti. Hükümet yoğun eylemler karşısında Kanadalı Alamos Gold şirketinin ruhsatını yenilemedi.
● Ankara’nın Nallıhan İlçesi’nin Uluköy ve Karaköy Mahalleleri sınırları içerisinde yaklaşık 740 hektar büyüklüğündeki sulak alanda kurulması planlanan Çayırhan-B Kömürlü Termik Santrali’nin imar planı iptal edildi.