Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2018 yılı bölgesel gayrısafi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerini kalkınma ajansı bölgelerine göre değerlendirdiğimizde, büyümenin bölgesel farklarına dair ilginç sonuçlar ortaya çıkıyor. Bu pencereden baktığımızda öne çıkan tesbitleri şöyle sıralayabiliriz:
● 26 kalkınma ajansı bölgesinin 14’ünün büyüme hızı Türkiye ortalaması olan yüzde 2.83’ün altında kaldı. Fırat (Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli), Orta Anadolu (Kayseri, Sivas, Yozgat) ve Orta Karadeniz (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat) kalkınma ajansı bölgelerinde ekonomi küçüldü.
● Antalya, Burdur ve Isparta’yı kapsayan Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, yüzde 7.04 ile en hızlı büyüyen bölge oldu. Bu sonuçta, hizmetlerin yüzde 12.67 büyümesini sağlayan turizmdeki canlılık belirleyici oldu. Buna karşın sanayi ve inşaatın yüzde 7.14 küçülmüş olması, bölgedeki ekonomik büyümenin sağlığı ve dengeleri konusunda soru işaretleri yaratıyor.
● Hizmetler, kamu harcamalarının da katkısıyla 26 bölgenin tamamında büyüdü. Buna karşın tarım ile sanayi-inşaat sektörlerinden en az birisinin küçüldüğü bölge sayısı 21’i buluyor.
● Çukurova (Adana, Mersin), Orta Karadeniz (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat), Kuzey Anadolu (Çankırı, Kastamonu, Sinop), Doğu Anadolu (Bitlis, Hakkâri, Muş, Van) ve Fırat (Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli) kalkınma ajanslarından oluşan 5 bölgede hem sanayi ve inşaat, hem de tarım küçüldü.
● 2018’de tarımın küçüldüğü bölgeler arasında tarım üretiminin üssü sayılan bölgelerin yer alması, tarımsal üretimin geleceği açısından alarm veriyor. Güney Marmara (Balıkesir, Çanakkale), Trakya (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ), Doğu Marmara (Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova), Çukurova (Adana, Mersin), İzmir, Güney Ege (Aydın, Denizli, Muğla), Doğu Akdeniz (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye), Orta Karadeniz (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat)
bunun örneklerini oluşturuyor.
● Ekonomik performansı düşük bölgelerin KOBİ ağırlıklı olması dikkat çekiyor. Sanayide küçülme yaşanan bölgeler arasında Orta Anadolu (Kayseri, Sivas, Yozgat), Mevlana (Karaman, Konya), Karacadağ (Diyarbakır, Şanlıurfa), Ankara, İstanbul, Çukurova (Adana, Mersin) ve Orta Karadeniz (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat) kalkınma ajansı bölgeleri yer alıyor.
● Zafer (Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak) ile İpekyolu (Adıyaman, Gaziantep, Kilis) kalkına ajansı bölgeleri, hem sanayi, hem de tarımın etkili büyümesine dayanan dengeli bir yüksek büyüme performansı ile diğerlerinden ayrılıyor. Ancak İpekyolu Kalkınma Ajansı’nın tarım büyümesinde tek başına Gaziantep’in yüzde 46.16 gibi tarım büyümesi belirleyi ci olmuş. Bu denli yüksek bir tarımsal büyüme hızı, ölçüm sorunları olabileceğini de akla getiriyor.
● 26 bölgenin 8’inde kişi başına GSYİH reel olarak azaldı. Yoksullaşmaya maruz kalan bölgeler Ankara, Doğu Karadeniz (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon), Çukurova (Adana, Mersin), Kuzey Anadolu (Çankırı, Kastamonu, Sinop), Karacadağ (Diyarbakır, Şanlıurfa), Fırat (Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli), Orta Anadolu (Kayseri, Sivas, Yozgat) ve Orta Karadeniz (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat).